Amérika dölet mejlisining qarar layihisi heqqidiki mulahiziler

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

6-Ayning 26- küni amérika dölet mejlisi xelq'ara munasiwetler komitéti qarar layihisi qobul qilip, xitay hökümitining rabiye qadir xanimning perzentliri we hüseyin jélilni derhal qoyup bérishi, Uyghurlargha qaratqan bésimni toxtitish kéreklikini bildürgenlik xewiri türkiyidiki Uyghurlarni söyündürdi.

Undaqta bu layihining ehmiyiti néme, bu layihe Uyghurlar üchün néme özgirishlerni élip kéler, bu layihe türkiyining Uyghur siyasitige qandaq tesir körsiter? biz yuqiriqigha oxshash so'allargha jawab tépish üchün türkiyidiki xelq'ara munasiwetler mutexessisliri bilen téléfon ziyariti élip barduq.

Bilkent uniwérsitéti xelq'ara munasiwetler oqutquchisi hasan ali karasar ependi buning nahayiti yaxshi bashlan'ghuch ikenlikini éytip mundaq dédi: "bu xil layihe burun teywen we tibet heqqide qobul qilin'ghan idi. Teywen we tibet heqqide bu layihiler qobul qilin'ghandin kéyin xitayning tibet we teywen siyasitige qandaq tesir körsetken bolsa Uyghur mesilisigimu shundaq tesir körsitidu. Menche bu layihining sherqiy türkistanda yashawatqan Uyghurlargha bolghan bésimning aziyishi üchün bek köp tesiri bolmisimu, chet'elde yashawatqan Uyghurlarning we sherqiy türkistan teshkilatlirining her qaysi döletlirining hésdashliqi we yardimini qolgha keltürüshi üchün intayin paydiliq bir layihedur."

Hasan ali karasar ependi yene: "hazir dunyaning herqaysi döletliride bolupmu türkiye, ottura asiya türkiy jumhuriyetliride sherqiy türksitan ammiwi teshkilatliri pa'aliyet élip bérishta tosalghulargha duchar bolmaqta. Bu layihe eger kon'grés teripidin resmiy qobul qilinip ijra qilinishqa bashlansa, dunyadiki nurghun döletlerning sherqiy türkistan mesilisige bolghan köz qarishi özgiridu we chet'eldiki sherqiy türkistanliqlarning milliy mujadilisi küchlinidu. Xitay hökümiti 11- séntebir weqesidin kéyin biri qisim döletlerge bésim ishlitip sherqiy türkistanliqlarning térrorchi ikenlikini, chet'elge qéchip chiqqan Uyghurlarni qobul qilmasliqini telep qilghan idi. Bu layihidin kéyin xitayning dégenliri aqmaydu. Türkiyining Uyghur siyasitigimu musbet tesir körsitishi mumkin," dédi.

Türkiye - xitay munasiwetliri mutexessisi erkin ekrem ependi amérika dölet mejlisi xelq'ara munasiwetler komitéti teripidin qobul qilin'ghan mezkur qararning ehmiyiti üstide toxtilip, tibetler üchün buninggha oxshash qararning 1987- yili 9- ayda amérika kon'grési teripidin qobul qilin'ghandin bir yil kéyinla yawrupa parlaméntida qobul qilin'ghanliqini, uningdin kéyin tibet rehbiri dalay lamagha nobél mukapati bérilip chet'ellerdiki tibet herikitining janlan'ghanliqini éyitti.(Erkin tarim)