Sa'adet partiyisi rehbiri Uyghurlarni ziyaret qildi


2007.03.27

turkiye-uyghur.jpg
Ötken heptiningaxiri sa'adet partiyisi mu'awin bashliqi, sabiq edliye ministiri ismayil müftü'oghlu bashchiliqidiki 7 kishidin terkip tapqan hey'et sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyitining qeysiridiki merkizi ishxanisigha bérip Uyghur mesilisi heqqide melumat aldi.

Türkiyide jumhur re'isi saylimi bilen parlamént saylimi yéqinliship qalghan künimizde türkiyidiki herqaysi siyasi partiye rehberliri arqa arqidin türkiyidiki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirini ziyaret qilip ularning dertlirini anglimaqta. Hemmige melum bolghandek ötken ay büyük birlik partiyisi bashliqi muhsin yaziji'oghlumu hey'et halida sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyitini ziyaret qilghan idi. Ötken hepte axiri bolsa sa'adet partiyisi mu'awin bashliqi, sabiq edliye ministiri ismayil müftü'oghlu bashchiliqidiki 7 kishidin terkip tapqan hey'et sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyitining qeysiridiki merkizi ishxanisigha bérip Uyghur mesilisi heqqide melumat aldi.

Biz bu ziyaretke kelgen sa'adet partiyisining mu'awin bashliqi, sabiq adalet ministiri ismayil müftü'oghlu bilen télifon ziyariti élip barduq.

- Hörmetlik sabiq ministir, bu qétimqi ziyaritingizning meqsiti nime?

- Bu yerde sherqiy türkistanliqlarning bir jem'iyet qurghanliqidin xewer tapqan iduq. Shunga men ular bilen tonushush, derdini anglash üchün jem'iyetke keldim. Eslide men bular anglatqan mesililerning köpini bilettim. Chünki biz burundin tartipla eysa yüsüp alptékinning yénida bolghan idim. Emma uzun yillardin buyan bu ishlardin biraz uzaq qaldim . Türkistan eslide bizning qanighan yarimiz. Sherqiy türkistanliqlar hem dini hem milli jehettin bizning qérindashlirimiz. Shunga ularning zulum ichide qélishi bizni tolimu bi'aram qilmaqta. Shunga bügün sherqiy türkistan mesilisige qandaq yardem qilalaymiz, qolimizdin nime kélidu, bularni bilip béqish üchün keldim. Sherqiy türkistan mediniyet hemkarliq jem'iyitining bashliqi séyit tümtürk ependi bizge sherqiy türkistanning hazirqi ehwalidin melumat bérip ötti. Uyerde weziyet barghanséri éghirlishiwétiptu, buni anglighandin kéyin könglum qattiq yérim boldi. Biz choqum bulargha yardem qilishning yollirini izdeymiz.

- Partiyingizning Uyghur mesilisige bolghan siyasiti nime?

- Biz sherqiy türkistan mesilisini pelestin mesilisidin, afghanistan we seypurus mesilisidin perqliq körmeymiz. Biz üchün hemmisi oxshash. Biz hazir öktichi partiye bolush süpitimiz bilen we shexsen özemmu hem sherqiy türkistan mesilisige qandaq yardem qilalaymiz, Uyghurlar üchün nime qilalaymiz, dégen mesile üstide bash qaturiwatimiz.

- Hörmetlik sabiq ministir ismayil müftü'oghlu ependi, saylam yéqinlishiwatidu. Pütün partiyeler sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirini ziyaret qiliwatidu. 2003-Yilidiki saylamdin burunmu hazirqi hakimiyet béshida bolghan adalet we tereqqiyat partiyisi sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirigha nurghun wedilerni bergen idi, emma bügünki künde u wedilirining köpi emelge ashmidi. Saylam yéqinlishiwatidu. Bu qétimqi saylamda eger siler türkiye parlaméntige kirsenglar Uyghurlar üchün konkrét nimilerni qilisiler?

- Men shuni dey, men bu mesilige siyasi jehettin qarimaymen. Bu Uyghurlar méning millitimning qérindashliri, méning dindashlirim. Men bir musulman türk bolush süpitim bilen Uyghurlargha qandaq qarishim kérek bolsa men shu nuqti'inezerdin qaraymen. Men öz qérindishimgha qandaq yardem qilishni oylisam, bularghimu shundaq yardem qilishni oylawatimen. Men bu teshkilattiki Uyghur qérindashlirimgha shuni didim, méning eger bir mesilini hel qilishqa közüm yetmigen bolsa, hakimiyetke kelmigen bolattim. Men türkiyege kelgen 500 - 600 Uyghur qérindishimning mesilisini hel qilalmisam, bu hemmidin awwal qérindashliqqa yarashmaydu, türklikimizge yarashmaydu. Buning döletler arisdiki siyaset bilen alaqisi yoq. Menche hazirqi hökümet Uyghur mesilisige köngül bolmigen bolsa bu ularning qorqunchaqliqidin boldi. Biz xitaydin qorqmaymiz.

- Siz sherqiy türkistan mesilisining pelestin, seypurus, afghanistan mesilisidin hichbir perqi yoq, dédingiz. Undaqta Uyghur mesilisi nime üchün türkiyening kün tertipide yoq?

- Bu , hazirghiche türkiyede hakimiyet béshigha kelgen partiyelerning qararliq tashqi siyaset élip baralmighanliqining ipadisi. Tashqi siyaset qararliq bolushni telep qilidighan bir ish. Bizning partiyimiz seypurus mesiliside intayin iradilik bir siyaset élip bardi. Seypurustiki türk qérindshlirimizgha giriklar zulum qilghanda, 1975-yili biz seypurusqa esker ewetip ularni qutuldurduq. Men qérindashlirimning mesilisini partiyemge ray élish üchün qollanmaymen. Men sherqiy türkistan mediniyet we hemkarliq jem'iyitige partiyem üchün ray telep qilip kelmidim. Men birinjidin, bir insan bolush süpitim bilen, ikkinjidin, bir türk bolush, üchünjidin, bir musulman bolush süpitim bilen sherqiy türkistanliqlargha yardem qilimen.

- Eng axirida radi'o anglighuchilargha nime dimekchi siz?

- Shuni héchkim unutmisun, zulum bilen awat bolghan, qaghish bilen bitchit bolidu. Allah herda'im mezlumning yénida. Uyghurlar üchün aydingliq künler kélidu. Chong döletlermu parchilinidu. Waqit az qaldi. Xitaynng bésim siyasiti kücheygenséri ularning weyran bolidighan künliri yétip kelidu. Men axirida pütün türkistanliq qérindashlirimgha salamimni we söygülirimni yollaymen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.