Türkmenistanda mehmut qeshqiri heqqide xelq'araliq ilmiy muhakime yighini chaqirildi

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Birleshken döletler teshkilati ma'arip, ilim we medeniyet teshkilati yeni yunesko teripidin 2008 - yili mehmut qeshqiri yili élan qilin'ghandin kéyin, bu heqtiki tunji pa'aliyet türkmenistanning paytexti ashxabatta chaqirildi. Türkmenistan milli miras idarisi bilen ma'arip ministirliki ortaqliship 2 - ayning 21 - 22 - künliri `türkologiyining qurghuchisi mehmut qeshqiri` mawzuluq xelq'araliq ilmiy muhakime yighini chaqirghan. Bu ilmiy muhakime yighinigha amérika, yawrupa döletliri, türkiye we türkiy jumhuriyetliridin bolup 150 türkolog qatnashqan bolup, Uyghur diyaridin Uyghur türkologlar kélelmigen. Biz bu ilmiy muhakime yighini heqqide tepsili melumat élish üchün türkmenistan dölet uniwérsitéti oqutquchisi, türkolog prof. Dr. Berdi sariyéw ependi bilen téléfon ziyariti élip barduq.

Proféssor dr. Berdi sariyéw ependi ilmiy muhakime yighini heqqide bizge qisqiche melumat berdi: "Yunesko 2008 - yilini mehmut qeshqiri yili dep élan qilghanliqi üchün musteqil türkmenistanda mehmut qeshqiri heqqide xelq'araliq ilmiy muhakime yighini ötküzüliwatidu. Bügün échilish murasimi ötküzüldi. Bu ilmiy muhakime yighinining ismi `türkologiye ilmining qurghuchisi mehmut qeshqiri`. Bu ilmiy muhakime yighinini türkmenistan milli medeniyet miras merkizi bilen türkmenistan ma'arip ministirliki ortaqliship chaqirdi. Bu ilmiy muhakime yighinigha 150 ilim adimi qatnashmaqta. Bu ilmiy muhakime yighini 2 - ayning 21 - künidin 22 - künigiche ikki kün dawam qilmaqchi."

Prof. Dr. Berdi sariyéw ependi bu ilmiy muhakime yighinigha qatnishiwatqan bilim ademliri we yighinning mezmuni heqqide melumat berdi: "Xitay, türkiye, gollandiye, ispaniye, özbékistan, qazaqistan we ukra'iniye qatarliq döletlerdin kelgen bilim ademliri bügün söz qildi. Bu ilmiy muhakime yighini 5 guruppigha ayrilip dawam qiliwatidu. Birinchi guruppining ismi mehmut qeshqiri we u yashighan dewri bolup buningda 30 ilim adimi söz qilmaqchi., ikkinchi guruppining ismi mehmut qeshqiri we türkiy milletlerning xelq edebiyati témisi bolup buningda 32 bilim adimi söz qilmaqchi, üchinchi guruppa bolsa türkiy tillar diwani we bügünki türkiy tilliri témisi bolup buningda 28 bilim adimi söz qilmaqchi. Tötinchi guruppa bolsa türkiy tillar diwanining edebiy qimmiti, beshinchi mehmut qeshqiri we hazirqi zaman türkologiye ilmi témilirida bolup bularda 35tin bilim adimi sözlimekchi. Yuqiridiki mezmunlarni asas qilghan halda teyyarlan'ghan her xil ilmiy maqalilar oqup ötülmekchi."

Prof. Dr. Berdi sariyéw ependi bu ilmiy muhakime yighinigha béyjingdin sherqiy türkistandin türkologlar kelgen bolsimu Uyghur türkolog kelmigenlikini éytti: "Yighinning échilish murasimida xitaydin kelgen xu jénxu'a `mehmut qeshqirining türkiy tillar diwani xitayda` témisida söz qildi. Kéyin sherqiy türkistandin kelgen xay fen isimlik bir kishi `ulugh alim mehmut qeshqirining xitay tarixigha qoshqan töhpisi` témisida söz qildi. Emma Uyghur qérindashlirimiz bu ilmiy muhakime yighinigha kélelmigen."

Prof. Dr berdi sariyéw ependi türkmenistanning paytexti ashxabatta chaqirilghan `türkologiye ilmining qurghuchisi mehmut qeshqiri` namliq ilmiy muhakime yighinining échilish murasimigha türkmen ministirliriningmu qatnashqanliqini anglitip mundaq dédi: "Bashliqlirimiz we ministirlirimiz qatnashti. Échilish murasimida milli miras idarisining bashliqi prof. Dr. Annaquli hashirow söz qildi. Ulugh alim mehmut qeshqiri tughulghanliqining 1000 - yilliqi munasiwiti bilen tunji qétim türkmenistanda bundaq bir ilmiy muhakime yighini chaqirghanliqni üchün intayin xursen bolghanliqini, bu xil pa'aliyetning 2008 - yili ichide pütün türk dunyasining herqaysi jaylirida élip bérilishini ümid qilidighanliqini tekitlep ötti. Uningdin kéyin dunyaning herqaysi jayliridin kelgen ilim ademliri söz qildi. Ularmu sözide mehmut qeshqiri yazghan türkiy tillar diwani namliq eserning türkologiye tetqiqatidiki orni üstide toxtilip, bu eserning türkologiyining asasini sélip bergenlikini tekitlep ötti."

Prof. Dr. Berdi sariyéw ependi musteqil türkmenistan jumhuriyitide bundaq bir ilmiy muhakime yighinining chaqirilishining ehmiyiti üstide toxtaldi: "Mehmut qeshqiri türkmenistanda turkologiyige asas salghuchi dep bilinetti. 1958 - Yilidin béri mehmut qeshqiri heqqide tetqiqatlar élip bérilmaqta. Hazirghiche mehmut qeshqiri we uning esiri "türkiy tillar diwani" heqqide köp sanda ilmiy maqale we kitablar neshir qilindi. Burun sowét ittipaqi mezgilide bu tetqiqatlar élip bérilghan bolsa, hazir musteqil türkmenistanda dunyaning her qaysi döletliridin kelgen 150 bilim adimi bilen jem bolup mehmut qeshqiri heqqidiki tetqiqatlirimizni otturigha qoyup olturuptimiz. Türkmenler oghuz qebilisidin kelgen bolup, qaraxaniylar dölitining qurghuchiliridin biridur, türkiy tillar diwani bizningmu milli mirasimizdur. Türkmen tilini edebiyatini, folklorini tarixini tetqiq qilish üchün türkiy tillar diwani intayin muhim ehmiyetke ige. Shunga bu xil ilmiy muhakime yighinining türkmenistanda chaqirilishi türkmen türkologlar üchün intayin muhim ehmiyetke ige."

Hörmetlik prof. Dr. Berdi sariyéw ependi siz hazir ashxabatta yighin meydanida turup biz bilen téléfonda sözliship olturupsiz axirida qoshup qoymaqchi bolghan gépingiz barmu? dégen su'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: "2008 - Yilida bu xil pa'aliyetler dawam qilidu. Hazir téxi 2 - ay, türkmenche bu ayning ismi bayraq éyidur. Bayraq éyida bundaq bir pa'aliyetning ötküzülüshi biz türkmen türkologlarni intayin memnun qildi. 2008 - Yili ichide türk dunyasining herqaysi jaylirida bu xil pa'aliyetlerning ötküzülüshini ümid qilimen. Eng axirida mehmut qeshqirining wetini sherqiy türkistanda yashawatqan Uyghur qérindashlirimgha türkmenistandin salam yollaymen. Hemmimizning mehmut qeshqiri yili mubarek bolsun." (Erkin tarim)