Turpandiki qedimiy sheherler weyranchiliqqa uchrimaqta
2007.04.27
Turpandiki yarghol qedimiy shehiri we idiqut qedimiy shehiri yillardin buyan etraptiki térilghu yer we sayahetchilerning köpiyishi qatarliq türlük sewebler tüpeyli, zor buzghunchiliqqa uchrighan.
23 - April küni tengritagh tor bétide bérilgen xewerdin melum bolushiche, 2006 - yili, munasiwetlik orunlar yipek yolidiki nuqtiliq qoghdashqa tégishlik jaylar dep békitilgen turpandiki yarghul qedimiy shehiri bilen idiqut qedimiy shehiri üchün 60 milyon yü'en meblegh sélip, uni qoghdap qélishqa tirishqan. Lékin radi'omizning igilishiche, mezkur qedimiy sheherlerning hazirqi haliti yenila nahayiti bichare halette iken.
Bir Uyghur déhqanning eytqanliri
Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan turpandiki yarghul qedimiy shehirige bir kilométir yiraqliqta yashawatqan bir déhqan mezkur qedimiy sheherning heqiqeten weyran bolup ketkenlikini tekitlep, yerlik hökümetning téxi bu yildin bashlap tuzesh qurulushini bashlighanliqini melum qildi.
Tengritagh tor bétide bérilgen melumattimu, turpandiki bu ikki qedimiy sheherning yillardin buyan boran – chapqun, shundaqla etraptiki térilghu yer we sayehetchilerning küpiyishidin zor weyranchiliqqa uchrighanliqi ashkarilan'ghan.
Ziyaritimizni qobul qilghan turpan yarghol qedimi shehiri etrapida yashaydighan bu kishi bundin ilgiri mezkur qedimiy sheherning etrapida heqiqeten xélila köp térilghu yerlerning barliqini, lékin yéqinqi bir nechche yildin buyan, mezkur qedimiy sheherge kéliwatqan sayahetchilerning köpiyishige egiship, xitay ölkiliridin kelgen bir qisim kishilerning mezkur qedimiy sheherning etrapidiki térilghu yerlerni öz ichige alghan jaylarni sétiwélip, öz aldigha xalighanche sayahetchiler ponkitlirini séliwatqanliqini hemde yerlik hökümetning buning bilen kari bolmaywatqanliqini bildürdi.
Xitay yerlik metbu'atlirida
Tengritagh tor bétide bérilgen melumatta körsitilishiche,her yili yarghol qedimiy shehirini ziyaret qilghuchilar sani 400 mingdin ashidiken. Hemde, bu 400 ming sayahetchilerning az dégende 100 mingi shexsiy sayahetchiler bolup, ular sayahet rayonining qanun - tüzümlirige boysunmay, nurghun buzghunchiliqlarni qilidiken.
Xewerde yene, mezkur qedimiy sheherni qoghdap qilish xizmitide yoluquwatqan türlük mesililer otturigha qoyulup " meyli yarghol qedimiy shehiri bolsun, yaki idiqut qedimiy shehiri bolsun, her ikkisi xeterlik sheherge aylan'ghan.
Buni peqet her yili yüz bériwatqan boran apetliridin körüshke bolmaydu, sayahetchilerning yildin - yilgha köpiyishi we shundaqla 50 métir yiraqliqtiki bir qisim déhqanchiliq térilghu yerlirige su bashlighan östenglernimu sewebchi dep qarisaq bolidu. Chünki déhqanchiliqqa ishlitilidighan su tüpeyli, sheher sépili tégidin boshap, örülüp chüshüsh hadisilirini keltürüp chiqardi. Hazir etrapi térilghu yer bilen qorshalghan idiqut qedimiy shehirining tamlirimu köp yerdin yérilip, hetta örülüp ketti" dep körsitilgen.
Turpandiki bir xitay puqraning eytqanliri
Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan turpan rayonidiki bir xitay puqra özining mezkur qedimiy sheherlerge köp qétim barghanliqini sözlep kélip" her yili 5 - aydin bashlap 10 - aygha qeder bu ikki qedimiy sheherni ziyaret qilidighan sayahetchiler bekla köp, peqet bu ikki jayla emes, turpandiki karz, yanartagh we bashqa jaylargha bérip ziyaret qilidighanlarmu bek tola. Hökümet peqet pul tépishnila bilidu, asare - etiqilerni asrashqa dégendek köngül bölmeywatidu" dep ehwallarni bildürdi.
Turpan qedimiy yadikarliqlarni qoghdash idarisining bashliqi ju xeysingning bildürüshiche, eger yarghol qedimiy shehiri bilen idiqut qedimiy shehirining hazirqi bu haliti tézdin özgertilmeydiken, 20 yilgha qalmay, bu jaylar pütünley topigha aylinidiken. (Méhriban)
Munasiwetlik maqalilar
- "Qedimiy junggu zadi qanchilik chong idi" dégen maqalining aptori bilen söhbet
- Yawro asiya ötkili - shinjangning tarixi (1)
- Teywen ottura mektep tarix derslik kitabigha özgertish kirgüzgendin kéyin bes munaziriler ewj aldi
- "Uyghur döletliri tarixi we medeniyiti" namliq eser istanbulda neshir qilindi
- 30 - Öktebir weqesige 25 yil
- Köz yéshida nemlen'gen zémin" namliq eser istanbulda neshir qilindi
- Karizlar jiddiy qutquzushqa muhtaj bolmaqta
- Almatida Uyghur tarixigha a'it körgezme échildi