"Tyen'enmén aniliri" birleshmisi, xitayda memliketlik xelq qurultiyi we siyasi kéngesh wekillirige ochuq xet yollidi


2008.02.28

"Tyen'enmén aniliri" birleshmisi, xitayda memliketlik xelq qurultiyi we siyasi kéngeshning yighini échilish harpisida, qurultay wekillirige teyyarlighan ochuq xétini 28- féwral peyshenbe küni torda élan qilghan bolup, tyen'enmén aniliri, 11- nöwetlik xelq qurultiyi we siyasi kéngesh wekillirige yollighan xétide: " tarixi yarini saqaytish, ‘4- iyun’ da ziyankeshlikke uchrighanlar izligen heq- adalet üchün, biz her biringlargha chin qelbimizdin shuni murajet qilimizki, muhim tapshuruqni na'ümid qoymighan we burchunglargha dagh yetküzmigen asasta hökümetni "4- iyun" weqeside ziyankeshlikke uchrighanlarning mesilisini bir terep qilish üchün, ularning a'ile tawabi'atliri bilen biwaste, barawer we semimiy di'alog élip bérishqa buyrighan bolsanglar," déyilgen.

Ular ochuq xétide" 4- iyunning heqiqiy mahiyitini ashkarilash" qatarliq 3 türlük telepni otturgha qoyghan

Tyen'enmén aniliri, ochuq xétide yene, qurultay wekilliridin "4- iyun" mesilisini qanun buyiche mexsus qanun layihisi sheklide qurultayda otturigha qoyup muzakire qilishini we axirida alaqidar qanun layihisi békitip chiqish kéreklikini telep qilghan.

Xetke birlikte imza qoyghanlar ichide ding zilin, jang shiyenling, li shöwén qatarliq 125 adem bar bolup, mezkur anilarning birsi bolghan ding zilining radi'omizgha bildürüshiche, ular bu nöwet yollighan ochuq xétide 1995- yilidin buyan otturigha qoyup kéliwatqan, qayta tekshürüsh, 4- iyunning heqiqiy mahiyitini ashkarilash, mezkur weqede ziyankeshlikke uchrighanlargha tölem tölep bérish qatarliq üch türlük telep yene otturigha qoyulghan bolup, emma ding zilinning bildürüshiche, bu yilliq xette alahide perqliq yéri, ular qurultay wekilliridin tyen'enmén aniliri bilen robiro halda di'alog élip baridighan waqtini belgilep bérishni telep qilghan.

Ding zilin mundaq dédi: " bu yilliq ochuq xétimizning merkiziy nuqtisi bolsa, biz qurultay wekilliridin biz bilen sözlishidighan waqit jedwilini békitip bérishni telep qilduq. Chünki hemmimizge melum bolghinidek biz hazir sözlishishke muhtaj. Hazir di'alog élip baridighan dewrige kelduq."

Tyen chilyaw xanim:" 4 - iyun tyen'enmén weqesi qirghinchiliq dep atashni xalaymen"

Tyen'enmén weqeside 1989- yili, oqughuchilar, proféssorlar, ishchilardin terkip tapqan namayishchilar qoshuni 15- apréldin 4- iyun'ghiche béyjingda namayish élip bérip xitay kommunist partiye rehberlik qatlimidiki chiriklikke qarshi turghan we xitayning dölet tüzümige özgertish kirgüzüshni telep qilghan we axirida minglighan oqughuchilar tyen'enmin me meydanigha yighilip achliq élan qilip xitay hökümitige bésim ishletken idi.

Netijide, xitay hökümiti herbiy qoshunlirini ishqa sélip mezkur heriketni basturghan bolup, xitay menbeliri bu weqede talapetke uchrighanlarni 200din 300giche dep körsetken, nyuyork waqit gézitide 400din 800giche dep körsitilgen bolsa, xitay oqughuchilar uyushmisi we xitay qizil kirist jem'iyiti bu sanning 2 mingdin 3 mingghiche ikenlikini bildürgen.

Bu weqe üstide toxtalghan junggo informatsiye merkizidiki tyen chilyaw xanim 4- iyun tyen'enmén weqesi dégendin köre qirghinchiliq déyish eng muwapiq dédi: "biz 4- iyunni tilgha alsaq,siz hazir weqe dégen sözni ishlettingiz. Bek sipaye boldi. Emma men buni qirghinchiliq dep atashni xalaymen".

Ding zilin xanim: " nechche aygha qalmayla qan puriqi téxi kötürülüp ketmigen bu zéminda olimpik ötküzilidu"

Shundin étibaren mezkur weqede ziyankeshlikke uchrighanlarning a'ile tawabi'atliri her xil yollar bilen öz awazini xitay hökümitige we sirtqi dunyagha bildürüp kéliwatqan bolup, bu nöwet xitay xelq qurultiyi we siyasi kéngesh wekillirige yollan'ghan ochuq xet 1989- yili 4- iyundiki basturushta 19 yashliq oghlidin ayrilghan sabiq proféssor ding zilin xanim teshkilligen "tyen'enmén aniliri" birleshmisi teripidin teyyarlan'ghan.

Ding zilin xanim mezkur ochuq xet üstide toxtilip, gerche xitay hökümitining xelq'araliq ishlarni bir terep qilishta söhbet ötküzüsh yoli bilen hel qilishni tekitleydighan bolmisimu, emma ular dölet ichidiki ixtilap we majiralarni hel qilshta hergizmu oxshash usulni qollanmaydighanliqini körsetti.

Ding zilin xanim bu yil xitayda ötküzilidighan 2008- yilliq béyjing olimpikining kishlik hoquq pa'aliyetchiliri üchün yaxshi purset ikenlikini bildürdi we: " nechche aygha qalmayla qan puriqi téxi kötürülüp ketmigen bu zéminda olimpik ötküzilidu. Menche bu bir purset. Xelq'aradiki kishilik hoquq pa'aliyetchiliri we xitaydiki démokratiyining kelgüsige köngül bolidighan dostlar choqum bu tarixi pursetni ching tutup xitay xelqining kishilik hoquqini yaxshilishi kérek" dédi.

Tyen chilyaw xanim: "ular epu sorashnimu xalimaydu"

Ding zilin qatarliqlarning mezkur iltijasi üstide toxtalghan " tyen'enmén aniliri" birleshmisining bayanatchisi lyu jyayi özlirining ding zilin xanimning usulini qollaydighanliqini, xitayning hazir mushu nöwetlik olimpikini ötküzüsh arqiliq qudretlik dölet choqum basmisa bolmaydighan tarixqa yüzlinidighanliqini, shunga xitayning tyen'enmén aniliri bilen söhbet ötküzidighan waqitni belgileshtinmu qéchip qutulalmaydighanliqini bildürdi.

Emma, xitay kommunistik hökümitining hazirche shundaq qilishida ümidning anche zor emeslikini körsetken junggo informatsiye merkizidiki tetqiqatchi tyen chilyaw xanim: "ular epu sorashnimu xalimaydu, tölem töleshnimu xalimaydu, hetta bu jinayetni sadir qilghan weqege munasiwetlik kishilerni jazalashni téximu xalimaydu. Undaq qilsa ular pütün xitay kommunist partiyisining yüzini tökken bolup qalidu" dédi.

U yene, xitay hökümitining tyen'enmén qirghinchiliqining heqiqiy mahiyitini téxi hazirghiche yoshurup kélishi nurghun ademlerning kallisidin ötmeydighanliqini bildürdi. (Jüme)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.