Tyen'enmin oqughuchilar herikitining heqiqiy ehwali heqqide yéngi kitap neshir qilindi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

1989 ‏- Yili 4 ‏- iyun tyen'enmin oqughuchilar herikitige top- toghra 18 yil boldi. 18 Yildin buyan, xitay hökümiti bu heqtiki uchurlarni izchil kontrol qilip heqiqiy ehwalni dunyadin yoshurup kelmekte. Bu qétimqi 18 yilliq xatirilesh künining yétip kélishi bilen, eyni chaghdiki qanliq weqeni öz közi bilen körgen wu rinxu'a ependi 89 ‏- yili 3 ‏- iyun kéchisidin bashlap 4 ‏- iyun tang sehergiche bolghan waqit ichide, tyen'enmin meydanida yüz bergen heqiqiy ehwalni ashkarilap," qan'gha boyalghan tyen'enmin " namliq kitab neshr qildi.

Bundin 18 yil ilgiri xitayda yüz bergen 4 ‏- iyun tyen'enmin oqughuchilar herikitining xitay saqchiliri teripidin qanliq basturulghanliqini öz közi bilen körgen axbarat erkinliki gézitining bash tehriri wu rén xu'a ependi yéqinda " qan'gha boyalghan tyen'enmin " namliq kitab élan qildi. Mezkur kitabta, 89 ‏- yili 3 ‏- iyun kéchisidin bashlap 4 ‏- iyun tang sehergiche bolghan waqit ichide yüz bergen pütün ehwal bir -birlep ashkarilan'ghan.

Mesilen, shu kéchisi nechche on minglighan quralliq saqchilarning tanka bilen tyen'enmin meydanigha basturup kirgenliki, tankilarning meydanda jim-jit olturup naraziliq bildüriwatqan oqughuchilarni qandaq dessep bésip ötkenliki,rehimsiz xitay eskerlirining quralsiz oqughuchilargha wehshi halda oq chiqarghanliqi shundaqla oqughuchilarning qirghinchiliqqa uchrawatqanliqini körgen ghezeplen'gen ammining bir qisim oqughuchilar bilen birlikte quralliq saqchilar bilen baturlarche élishqanliqi qatarliq körünüshler eslime shekilde bir ‏- birlep teswirlen'gen.

Xitay hökümiti 4 ‏- iyun heqqidiki uchurlarni izchil halda kontrol qilip kelmekte

1989 ‏- Yili 4 ‏- iyun oqughuchilar herikiti yüz bergendin ta hazirgha qeder,xitay hökümiti bu heqtiki uchurlarni izchil halda kontrol qilip kelgen. Ular xitayning her qaysi metbu'atlirining bu heqte melumat bérishini qet'iy chekligen. Köpligen analizchilar "xitay hökümitining 4 ‏- iyun weqesige tutqan bu xil pozitsiyisi ularning mezkur tarixiy weqedin pütünley özini qachuriwatqanliqini shundaqla ularning öz xelqighe intayin mes'uliyetsizlik qiliwatqanliqini körsitip béridu " dep bildürmekte.

Analizchilar yene" xitay hökümiti hazir 4 ‏- iyun weqesige desleptiki sus köz qarashtin hazirqi étibarsiz qarashqa ötti. Xitay hökümiti bundaq qilish arqiliq eyni chaghda dunyani zilzilige keltürgen 4 ‏- iyun oqughuchilar herikitini kishilerning kallisidin pütünley chiqiriwétishke urunmaqta. Bolupmu ular yéqinqi yillardin buyan, 4 ‏- iyun'gha a'it herqandaq gep -sözning intérnét tor bétige chiqip qélishini qattiq cheklesh bilen bir waqitta, xitay muxbirlirining bu heqte herqandaq xewer bérishige yol qoymay kelmekte. Lékin heqiqet yenila heqiqet, xitay hökümiti heqiqetni meyli qanche yoshursun, ular hergizmu dunyani aldiyalmaydu" dep körsetmekte.

" Qan'gha boyalghan tyen'enmin" namliq kitap tarixi weqening heqiqiy ehwali pütün dunyagha ashkarilidi

300 Ming xetlik " qan'gha boyalghan tyen'enmin" namliq bu kitab eyni chaghdiki oqughuchilar herikiti heqqide, mezmun jehette eng toluq bolghan kitab bolup, mezkur tarixi weqening heqiqiy ehwali pütün dunyagha ashkarilan'ghan. 89 ‏- Yilidiki oqughuchilar herikitining yétekchisi wang den ependi mezkur kitabqa intayin yuqiri baha berdi. U sözide " xitay hökümiti yillardin buyan tarixni burmilap, 4 ‏- iyun weqesining heqiqiy ehwalini dunyadin yoshurup kelgen. Biz wu rinxu'aning bu kitabini tarixni burmilawatqan kommunist xitaylirigha bolghan eng küchlük zerbe dep qarisaq bolidu" dep bildürdi.

Amérika hökümiti her yili dégidek doklat élan qilip, xitay hökümitini 4 ‏- iyun tyen'enmin oqughuchilar herikitige qayta baha bérishke yeni mezkur oqughuchilar herikitining namini eslige keltürüshke ündimekte. Amérika hökümiti élan qilghan her yilqi bayanatta 4 ‏- iyun weqeside ölgenlerning sanining éniq bolushi kérekliki shundaqla mezkur weqede xitay hökümiti teripidin qolgha élin'ghan we iz -déreksiz yoqap ketkenlerning sani heqqidimu éniq bir melumat bolushi kérekliki otturigha qoyulmaqta.

" Qan'gha boyalghan tyen'enmin" namliq kitabning aptori wu rénxu'a radi'omizning ziyaritini qobul qildi

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan " qan'gha boyalghan tyen'enmin" namliq kitabning aptori wu rénxu'amu yillardin buyan 4 ‏- iyun weqesining heqiqiy ehwalini yushurup, heqiqettin özini ep qéchiwatqan xitay hökümitini qattiq eyiblidi.

Aptor sözide 4 ‏- iyun küni tang seherdiki ehwalni teswirlep kélip mundaq dédi: " 1989 ‏- yili tang seher sa'et 4 tin bashlap, tyen'enmin meydanini tazilash herikiti resmiy bashlan'ghan. On nechche tanka tyen'enminning shimaliy teripidin kirip meydanning jenubiy teripidiki 3000 din artuq oqughuchilar yighilghan jaygha qarap mangdi. Tanka xatire munarisi teripidin kelgen idi, shu tapta, bir oqughuchi qolida bayraq, chédir üstige chiqip, chékinishni ret qilghan idi. Tanka bolsa, xuddi aldida héchqandaq tosalghu yoqtek, udul kélip, chédir we ademni bésip ötti. Keynidin kelgen tanka 70 ‏-80 métir kengliktiki chang'en kochisining chétide turghan oqughuchilargha qara basturup keldi. Tankilar hetta keynige qaytip yol üstidiki oqughuchilar qoshunigha étilghan. Men shu chaghda öz közüm bilen oqughuchilarning ölginini kördüm. Kitabimda hetta ölgen oqughuchilarning isimliki we ular oqughan mektepning isimlirimu yézilghan."

Analizchilarning bildürüshiche, 89 ‏- yili yüz bergen oqughuchilar herikitidin buyan, gerche bu 18 yil ichide xitay iqtisadiy jehette bir qeder tereqqiy qilghan bolsimu,xitaydiki kishilik hoquq mesiliside yenila héchqandaq ilgirilesh bolmighan, eksiche téximu zor chékinishler yüz bergen.

1989 ‏- Yilidiki 4 ‏- iyun oqughuchilar herikitige qatnashqanliqidin 18 yildin buyan xitay hökümitining türlük zerbilirige uchrighan taw jün ependi özining mezkur kitabni oqughandin kéyinki tesiratini sözlep, " kommunist xitay 18 yildin buyan öz jinayitini yoshurup, dunya xelqini aldap kelmekte. Lékin ularning zawali yéqinliship qaldi, 4 ‏- iyunda qurban bolghan sebdashlirimizning qéni hergizmu bikar aqmaydu. Biz hergizmu u qanliq weqeni untup qalmaymiz. Kommunist xitayning dunya sehniside öz jinayitini tonup yétidighan kün choqup yétip kélidu" dep bildürdi. (Méhriban )