Ваң лечүән вә исмайил тиливалди "‏3 хил күчләр" гә зәрбә беришни қайта тәкитлиди

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Уйғур аптоном райониниң партком секритари ваң лечуән 2003-йили 11-сентәбирдә үрүмчидә ечилған йиғинда .

Хитайниң уйғур аптоном районидики партком секритари ваң лечүән вә уйғур аптоном район рәиси исмайил тиливалди йәкшәнбә күни ечилған аптоном районлуқ сиясий қанун хизмәт йиғинида "‏3 хил күчләр" гә зәбәр беришни қайта тәкитләп, дөләт ичи вә сиртидики 3 хил күчләрниң һәрикитигә юқири һошярлиқ билән муамилә қилишни тәкрарлиди.

Ваң лечүән бу қетимму авалқиға охшаш уйғур елиниң нөвәттики әң чоң вәзиписиниң муқимлиқни сақлаш икәнликини тәкитләп, һәр қайси дәриҗилик органларниң дөләт ичи вә чәтәлләрдики 3 хил күчләрниң паалийитини алдинала көзитиш вә юқири һошярлиқни сақлаш һалитини давам қилиши керәкликини көрсәтти. Шундақла у йәнә 3 хил күчләргә қаттиқ зәрбә бериш йолини тутуп, қаттиқ бастуруш һалитини сақлаш вә мәсилини бих чиқириш мәзгилидә бир тәрәп қилип, бөлгүнчи һәрикәтләрни йилтизидин тармар қилиш нәзәрийисини оттуриға қойди.

3 Хил күчләргә зәрбә бериш техи буниң алдидила шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң башлиқлар йиғинидиму оттуриға қоюлған болуп, хитай вә русийиниң түрткисидә елан қилған бирләшмә баянатта бу тәшкилатқа әза дөләтләрниң бу йолдики һәмкарлиқни буниңдин кейин техиму көчәйтиши тәкитләнгән иди. Уйғур елидә алаһидә тәкитлиниватқан вә шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиму алаһидә оттуриға елип чиққан бу ‏3 хил күчләр" гә зәрбә бериш һәрикити хәлқара қанунға хилапму?

Кишилик һоқуқ хатириси начар дөләтләр гәвдиси

Бу һәқтә тохталған түркийә явро-асия истратегийә тәтқиқат мәркизиниң хитай ишлири мутәхәссиси доктур әркин әкрәм әпәнди шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләр өзлириниң кишилик һоқуқ хатирисиниң начарлиқи билән хәлқарада әйиблиниватқан дөләтләр икәнликини, уларниң бу 3 хил күчләр һәққидики қарарни елишида хәлқара қанунлар нәзәрдә тутулмиғанлиқини ейтти.

Хитайниң уйғурларға қарита көтүрүп чиққан бу 3 хил күчләргә зәрбә бериш нәзәрийиси йеқинқи йиллардин буян уйғур елиниң һәр дәриҗилик идарә-органлирида көп тәкитлинипла қалмастин, һәтта бу йәрдики һәр қайси мәктәп орунлиридиму мәхсус 3 хил күчләрниң сиңип киришиниң алдини елиш тәрбийә һәрикәтлири кәң қанат яйдурулди. Буниңда асаслиқи мәктәп оқуғучилириниң сиясий идийисини йетилдүрүп, бөлгүнчи идийә шәкиллиништин сақлиниш тәрбийилири елип берилған.

Аптоном район рәиси исмаил тиливалди бу қетимқи йиғиндиму идеологийә саһәсидики бөлгүнчиликкә қарши көрәшни техиму күчәйтишни тәкитлиди. Буниңдин башқа йәнә, йеқинда шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати йиғиниға қатнашқан уйғур аптоном район вәкили абдурахман әли 3 хил күчләргә зәрбә беришни тәкитләш билән тәң, буниң қатарида бөлгүнчи идийини сиңдүргән уйғурчә нәшр боюмлири вә әдәбий әсәрлиригиму зәрбә бериш керәкликини оттуриға қойған иди.

Хитай даирилириниң бастуруш даириси кеңәймәктә

Буниңға қарита уйғур көзәткүчиләр, хитай һөкүмитиниң 3 хил күчләргә зәрбә бериш һәрикитидә уйғурларниң демократик паалийәтлирини бастурупла қалмай, әмди һазир уйғур нәшрияти вә әдәбиятиға зәрбә беришни мәқсәт қилғанлиқини һәтта бу йолдики зәрбини қанунлаштурушқа урунуватқанлиқини әйиблиди.

Әркин әпәнди билән ортақ қарашқа игә болған дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат ришит, хәлқарадин хитайға келидиған бу һәқтики бесимниң күнсери ашидиғанлиқиға ишинидиғанлиқини билдүрүп, уйғурларниң мустәқиллиқ йолидики көришиниң тохтап қалмайдиғанлиқини ейтти.

Дилшат ришит сөзидә йәнә, хитайниң һазир 3 хил күчләргә зәрбә бериш һәрикитиниң бир қисми сүпитидә уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири рабийә қадирниң чәтәлдики демократик паалийәтлирини тосаш үчүн униң үрүмчидики пәрзәнтлирини тутқун қилғанлиқини, шундақла дуня уйғур қурултийиниң хитай һөкүмитидин инсан һәқлиригә хилап бу һәрикитини дәрһал тохтитип, рабийә ханимниң пәрзәнтлирини қоюп беришини тәләп қилидиғанлиқини билдүрди. (Пәридә)