Wang léchüen we ismayil tiliwaldi "‏3 xil küchler" ge zerbe bérishni qayta tekitlidi

• Muxbirimiz peridening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghur aptonom rayonining partkom sékritari wang léchu'en 2003-yili 11-séntebirde ürümchide échilghan yighinda .

Xitayning Uyghur aptonom rayonidiki partkom sékritari wang léchüen we Uyghur aptonom rayon re'isi ismayil tiliwaldi yekshenbe küni échilghan aptonom rayonluq siyasiy qanun xizmet yighinida "‏3 xil küchler" ge zeber bérishni qayta tekitlep, dölet ichi we sirtidiki 3 xil küchlerning herikitige yuqiri hoshyarliq bilen mu'amile qilishni tekrarlidi.

Wang léchüen bu qétimmu awalqigha oxshash Uyghur élining nöwettiki eng chong wezipisining muqimliqni saqlash ikenlikini tekitlep, her qaysi derijilik organlarning dölet ichi we chet'ellerdiki 3 xil küchlerning pa'aliyitini aldin'ala közitish we yuqiri hoshyarliqni saqlash halitini dawam qilishi kéreklikini körsetti. Shundaqla u yene 3 xil küchlerge qattiq zerbe bérish yolini tutup, qattiq basturush halitini saqlash we mesilini bix chiqirish mezgilide bir terep qilip, bölgünchi heriketlerni yiltizidin tarmar qilish nezeriyisini otturigha qoydi.

3 Xil küchlerge zerbe bérish téxi buning aldidila shangxey hemkarliq teshkilatining bashliqlar yighinidimu otturigha qoyulghan bolup, xitay we rusiyining türtkiside élan qilghan birleshme bayanatta bu teshkilatqa eza döletlerning bu yoldiki hemkarliqni buningdin kéyin téximu köcheytishi tekitlen'gen idi. Uyghur élide alahide tekitliniwatqan we shangxey hemkarliq teshkilatimu alahide otturigha élip chiqqan bu ‏3 xil küchler" ge zerbe bérish herikiti xelq'ara qanun'gha xilapmu?

Kishilik hoquq xatirisi nachar döletler gewdisi

Bu heqte toxtalghan türkiye yawro-asiya istratégiye tetqiqat merkizining xitay ishliri mutexessisi doktur erkin ekrem ependi shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletler özlirining kishilik hoquq xatirisining nacharliqi bilen xelq'arada eyibliniwatqan döletler ikenlikini, ularning bu 3 xil küchler heqqidiki qararni élishida xelq'ara qanunlar nezerde tutulmighanliqini éytti.

Xitayning Uyghurlargha qarita kötürüp chiqqan bu 3 xil küchlerge zerbe bérish nezeriyisi yéqinqi yillardin buyan Uyghur élining her derijilik idare-organlirida köp tekitlinipla qalmastin, hetta bu yerdiki her qaysi mektep orunliridimu mexsus 3 xil küchlerning singip kirishining aldini élish terbiye heriketliri keng qanat yayduruldi. Buningda asasliqi mektep oqughuchilirining siyasiy idiyisini yétildürüp, bölgünchi idiye shekillinishtin saqlinish terbiyiliri élip bérilghan.

Aptonom rayon re'isi isma'il tiliwaldi bu qétimqi yighindimu idé'ologiye sahesidiki bölgünchilikke qarshi köreshni téximu kücheytishni tekitlidi. Buningdin bashqa yene, yéqinda shangxey hemkarliq teshkilati yighinigha qatnashqan Uyghur aptonom rayon wekili abduraxman eli 3 xil küchlerge zerbe bérishni tekitlesh bilen teng, buning qatarida bölgünchi idiyini singdürgen Uyghurche neshr boyumliri we edebiy eserlirigimu zerbe bérish kéreklikini otturigha qoyghan idi.

Xitay da'irilirining basturush da'irisi kéngeymekte

Buninggha qarita Uyghur közetküchiler, xitay hökümitining 3 xil küchlerge zerbe bérish herikitide Uyghurlarning démokratik pa'aliyetlirini basturupla qalmay, emdi hazir Uyghur neshriyati we edebiyatigha zerbe bérishni meqset qilghanliqini hetta bu yoldiki zerbini qanunlashturushqa urunuwatqanliqini eyiblidi.

Erkin ependi bilen ortaq qarashqa ige bolghan dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit, xelq'aradin xitaygha kélidighan bu heqtiki bésimning künséri ashidighanliqigha ishinidighanliqini bildürüp, Uyghurlarning musteqilliq yolidiki körishining toxtap qalmaydighanliqini éytti.

Dilshat rishit sözide yene, xitayning hazir 3 xil küchlerge zerbe bérish herikitining bir qismi süpitide Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadirning chet'eldiki démokratik pa'aliyetlirini tosash üchün uning ürümchidiki perzentlirini tutqun qilghanliqini, shundaqla dunya Uyghur qurultiyining xitay hökümitidin insan heqlirige xilap bu herikitini derhal toxtitip, rabiye xanimning perzentlirini qoyup bérishini telep qilidighanliqini bildürdi. (Peride)