Xitay hökümitining üch xil küchlerge zerbe bérish siyasiti Uyghurlarning naraziliqi we musteqilliq arzulirini kücheytmekte

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

15 – Öktebir küni, Uyghur kishi qeshqerdiki héytgah jameside imamgha qulaq salmaqta. Xitay hökümiti 18 – yashtin töwen yashlarning meschitke kirishini men'iy qilip, dini étiqadi küchlükrek Uyghurlarni "diniy esebiyler" dep eyiblep, jazalimaqta. AFP

Ürümchide ‏19 - öktebirdin 24 ¬- öktebirgiche besh kün dawamlashqan Uyghur aptonum rayonluq 7 - nöwetlik xelq wekilliri qurultiyi dawamida, xitay kompartiyisining Uyghur aptonum rayonigha qoyghan sékrétari wang léchüen Uyghur élining bundin kéyinki muqimliqini saqlashta üch xil küchlerge zerbe bérish siyasitini dawamliq kücheytip élip baridighanliqi heqqide mexsus sözlidi.

Wang léchu'en bayanida "besh yildin buyan shinjangda üch xil küchlerge qattiq zerbe bérishta zor netije hasil boldi, milliy bölgünchilerning, diniy radikalizmchilarning bashchilirigha qaqshatquch zerbe berduq. Biz hazirqidek murekkep xelqara siyasiy weziyitidin alghanda shinjangda üch xil küchlerni basturushini yenimu dawamlashturishimiz zörür" dégen.

"Sitéré'oluq qalqan"

"Sitéré'oluq qalqan" Uyghurlarning kishilik hoquq hemde axbarat erkinlikini boghush u yene Uyghur élining muqimliqi bilen axbarat sahesining intayin zich munasiwetlik ikenlikini tilgha élip, shinjangda radi'o téléwiziyini her bir yéza kent, a'ililergiche yetküzüsh qurulushi hemde chet'el radi'o dolqunlirini buzush istansilirining kücheytilishi bilen düshmen küchlerning bölgünchilik idiyilirining hawa dolqunliri arqiliq singip kirishning aldini alidighan sitéré'oluq qalqan quruldi " dep sözligen.

Xitay hökümiti dölet ichide axbarat erkinlikini qattiq kontorul kelmekte, bolupmu Uyghur élide chet'el radi'o istansilirining anglitishigha buzghunchiliq qilish istansisilirini köplep qurghandin bashqa intérnét tor betlirini mexsus közitish axbarat hemde xadimliri bilen qattiq kontorl qilip kelmekte.

Xitay hökümiti, söz erkinliki, insan hoquqi hemde démukirati'oyige qarshi herket qilmaqta

Xitay 23 - öktebir küni chégrisiz muxbirlar teshkilati teripidin 158 döletning ichide axbarat erkinliki boghulghan eng nachar döletning biri dep bahalan'ghan idi. Wang léchu'enning Uyghur aptonum rayonluq 7 - nöwetlik xelq wekilliri qurultiyida qilghan yuqiriqi bayanliri chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri teripidin "xitay hökümitining Uyghurlarning kishilik hoquqi hemde axbarat erkinlik hoquqini qanchilik depsende qiliwatqanliqining ispati" dep qaralmaqta.

Shundaqla uning besh yil jeryanida üch xil küchlerge zerbe bérishte zerbe qazanduq, dep teshwiq yürgüzüshi Uyghur pa'aliyetchiliride qarshi inkaslarni qozghidi: yéqinda xitay hökümiti teripidin " zeherlik chékimlik etkeschisi" dep töhmet artilghan, dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekili qehriman ghojamberdi wangléchu'enning sözlirige reddiye bérip xitay hökümiti insaniyet terqqiyatigha qarshi yönilishte, söz erkinliki insan hoquqi hemde démokratiyige qarshi herket qilmaqta", dégendek qarashlirini otturgha qoydi:

Üch xil küchke zerbe bérish siyasiti eksiche xelq'arada Uyghur milliy herkitini küchlendürmekte

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependi xitay hökümiti gerche Uyghurlargha qaratqan basturush siyasitini qedemmu qedem türlük nam we wasitiler bilen dawamlashturush jeryanida, xelqra jem'iyetke erkinlik arzusi bar Uyghurlarni bölgünchi hetta térrorchi dep körsitishke tirishqan bolsimu, peqet nurghun bigunah Uyghurlar ziyankeshlikke uchrighandin bashqa héchqandaq netije hasil qilalmighanliqi, eksiche Uyghur mesilisi hemde Uyghur milliy musteqilliq herikitining barghanche xelqaraning diqqet étiwargha érishkenlikini bildürdi.

Dilshat ependi yene gerche Uyghurlar xitayning basturush siyasiti dawamida hésabsiz qurbanlar bériwatqan bolsimu emma héchqandaq bir küchning Uyghurlarning erkinlik musteqilliq arzulirini basturalmaydighanliqini körsetti.(Gülchéhre)