Хитай һөкүмити чәтәллик мухбирларға қаратқан тәкшүрүшини күчәйтмәктә

• Мухбиримиз әқидәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Бейҗиңда турушлуқ чәтәл мухбирлириниң тәкитлишичә, чәтәлликләр билән чәтәллик мухбирларниң хитайда бир мүддәт туруш рәсмийәтлирини беҗириш ишлири интайин қейин вә мурәккәплишип кәткән болуп, хитайниң сиртқа ишикни кәң ечивитиш сияситигә қилчә уйғун әмәс икән. Бирақ бу мәсилигә қарита инкас билдүргән хитай ташқи ишлар министирлиқи, "чәтәлликләргә қарита тизимлаш һәмдә рәсмийәт тәкшүрүш наһайити нормал бир иш" дәп билдүрмәктә.

Чәтәллик мухбирлар, мухбирларни күтүвелиш йиғинида өзлири йолуқиватқан қейинчилиқларни оттуриға қойди

25 ‏- Декабир күни хитай ташқи ишлар министирлиқиниң мухбирларни күтүвелиш йиғинида бир чәтәллик мухбир, йеқиндин буян хитай әдилийә сақчилириниң давамлиқ чәтәллик мухбирлар турушлуқ җайларға бастуруп берип, уларниң кимлик кинишкисини тәкшүридиған шуниңдәк йәнә чәтәллик мухбирлар, чәтәллик саяһәтчиләрниң хитайға келип 24 саәт ичидә һәр қайси сақчи понкитлирида тизимлитиш рәсмийити беҗириш әһваллириниң мәйданға кәлгәнликини билдүрүп, мухбирларниң көп вақтини алидиған бу хил рәсмийәтләрни қисқартишни тәләп қилди.

Чәтәллик мухбир йәнә мундақ бир соални оттуриға қойған" : келәр йили хитайниң ислаһат елип берип ишикни ечивитиш сияситини иҗра қилғиниға 30 йил тошиду, олимпик мурасимиму келәр йили өткүзүлиду, немә үчүн җуңгода мушундақ бир зор вәзийәт астида чәтәлликләргә қарита түрлүк қаидә вә мизанларни йолға қойиду?"

Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси чиң гаң бу суалға җаваб берип" : җуңгодики сақчи понкитлириниң вә сақчиларниң нопусқа тизимлитиш билән рәсмийәт тәкшүрүшиниң мәқсиди җәмийәт түзүми билән җәмийәт тәртипини қоғдаш үчүн, җуңгониң бу һәрикити интайин ' нормал бир һәрикәт'," дегән.

Сиингапорлуқ бир мухбир " : мухбирлар, җуңгу ташқи ишлар министирлиқиниң мухбирларни күтүвелиш йиғинида бу мәсилә үстидики қарашлири һәққидә соаллирини оттуриға қоялиған икән, ундақта бу, һәқиқәтән мухбирларниң наразилиқини қозғиған бир мәсилә икәнликини испатлайду," дегән.

Йәнә бир қисим мухбирлар: "мухбирларни тизимлаш һәрикити әлвәттә нурғунлиған қейинчилиқларни мәйданға кәлтүриду," дәп көрсәткән.

Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси чиң гаң мухбирларни күтүвелиш йиғинида, чәтәллик мухбирларниң хитайдики қанунлуқ һоқуқи, қанун буйичә капаләткә игә қилиниши керәк, хитайдики һәр қайси дәриҗилик һөкүмәтләр вә идарә ‏- органлар чәтәллик мухбирлар, чәтәлләрниң хитайда муқим турушлуқ мухбирлириға оңушлуқ шараит яритиши вә мулазимәт қилиши керәк дәп көрситиш билән биргә, ташқи ишлар министирлиқиниң бу җәһәттики хизмәтләрни изчил яхшилайдиғанлиқини тәкитлигән.

Хитай ахбарат әркинлики начар дөләтләр тизимликиниң алдинқи орнида туриду

Мухбирларниң болупму чәтәл мухбирлириниң хитайда түрлүк қийинчилиқларға дуч келидиғанлиқи әмәлийәт болуп, чегрисиз мухбирлар тәшкилати йеқинда "2007 ‏- йиллиқ ахбарат әркинлики тизимлики" ни елан қилип, 169 дөләтниң тизимлики турғузулған дөләтләр ичидә хитайниң 163 ‏- орунда туридиғанлиқини ашкарилиған иди.

Мәркизи париждики чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң билдүрүшичә, гәрчә хитай олимпик мурасими өткүзүш мунасивити билән түрмә ичидики мухбирларни қоюп бериш һәққидә нурғун вәдиләрни бәргән болсиму, һазирға қәдәр бу вәдиләрниң бириму ишқа ашурулмиған.

Буниңдин сирт, чәтәл мухбирлири кулубиниң тәкшүрүш нәтиҗисидин қариғандиму, хитайда зиярәт елип бериватқан 95 пирсәнт мухбирниң қаришичә, хитайда зиярәт елип бериш муһити хәлқара өлчәмдин наһайити йирақ болуп, бейҗиң һөкүмити өзиниң зиярәт әркинликигә капаләтлик қилиш вәдисидә турмиған.

Чәтәллик мухбирлар йәнә, өзлириниң хитайда һөкүмәт органлири тәрипидин туғдурулған һәр хил кашилиларға йолуққанлиқини билдүрүп, уларға учур йәткүзгән кишиләрниң тәһдиткә учраш, арқиға чүшүш, солап қоюш, һәтта һуҗумға учрашқа охшаш хәтәрләргә йолуққанлиқини ашкарилиди. Чәтәл мухбирлири кулубиниң рәисиниң ейтишичә, хитайда пуқралар чәтәллик мухбирлар билән сөзлишиштинму әйминидикән.

У сөзидә йәнә " : хитайда кишиләр чәтәл мухбирлириниң зияритини қобул қилғанда наһайити әндикиш ичидә қаймуқиду, бир қисим кишиләр чәтәллик мухбирлар билән көрүшкәнлики үчүн тәһдиткә учрайду, һәтта зиянкәшликкә йолуққан адәмләрму бар, шуңа биз бу хил мәсилиләргә алаһидә көңүл бөлүватимиз," деди.

Чәтәллик мухбирларниң билдүрүшичә, улар хитайда зиярәт елип беришта әркинликтин мәһрум қалған болуп, мәсилән 4 ‏- июл тйәнәнмин вәқәси, уйғур вә тибәтләргә мунасивәтлик миллий мәсилиләр шуниңдәк уларни зиярәт қилиш чәклимисигә учраватқиниға наһайити узун болған. Мухбирлар өзлириниң һөкүмәт әмәлдарлирини зиярәт қилиштиму наһайити қейинчилиққа учрайдиғанлиқини билдүргән. Хитайниң өз мухбирлириға қаратқан контроллуқини болса тәсәввур қилғили болмайдикән. (Әқидә)