Америка дөләт мәҗлиси хитайниң ахбарат контроли сияситини музакирә қилди

• Мухбиримиз әркинниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Хитайда ахбарат әркинлики америка дөләт мәҗлисидики әрбапларниң нәзиридә бир кишилик һоқуқи мәсилисила әмәс, бәлки бу америка дөләт бихәтәрликигә тәсир йәткүзидиған бир мәсилидур. Америка дөләт мәҗлиси қармиқидики хитай - америка бихәтәрлик вә иқтисади көзитиш комитети сәйшәнбә күни испат бериш йиғини чақирип, хитайда пуқраларниң учурға еришиштики қийинчилиқлирини музакирә қилди. Йиғинда америка дөләт мәҗлисиниң бир әзаси, хитай һөкүмитиниң учур контроли америкиниң дөләт бихәтәрликигә тәсир йәткүзидиған мәсилә һисаплинидиғанлиқини билдүрди.

Учур әркинлики америка үчүн бир бихәтәрлик мәсилиси

Америка - хитай бихәтәрлик вә иқтисади көзитиш комитети алдинқи күни чақирған испат бериш йиғинида америка дөләт мәҗлис әзаси әлсей хәстиңс язма баянат елан қилип, хитайниң учур контроли нимишқа америка үчүн бир дөләт бихәтәрлик мәсилиси һесаблинидиғанлиқини чүшәндүрди. Хәстиңсниң әскәртишичә, хитай һөкүмити учурниң һәр бир һалқисини инчикилик билән контрол қиливатиду. язма мәтбуатлар йәни гезит - жорналларни контрол қилипла қалмай, түрлүк вастилар билән интернетни тизгенлимәктә. Бу чәклимә қарши еқимдики өктичи пикирләрни йәкләшкә қаритилғанла әмәс, бәлки партийә вә һөкүмәтниң образини тикләшкә наһайити сәзгүр позитсийә тутмақта.

У, хитайниң учур контроли америкиға зор дәриҗидә тәсир көрситиватқанлиқини әскәртип, "хитай һөкүмитиниң контроли вә учур манаполийиси хитай милләтчилики вә хитайларда америка дүшмәнликини күчәйтиватиду. Йеқинқи хәлқ райини синаш нәтиҗисидин мәлум болушичә, хитай пуқралирида америкини дуняниң зомигири, дәйдиған қараш наһайити омумлашқан" дәп көрсәтти.

Хәстиңсниң әскәртишичә, хитай һөкүмитиниң учур контроли америка үчүн дөләт бихәтәрлик мәсилисидур. У мундақ дәйду, "хитай һөкүмитиниң чәклимиси растни йошуруш вә қорқутуш мәдәнийитиниң давами. Тарих бизгә шуни көрсәттики , бир җәмийәт растни йошуруш вә ялған сөзләш билән тәрәққи қилалмайду. Бир һөкүмәт буниң билән җәмийәтни яхши башқуралмайду. Биз хитайдәк нопуси көп, һәрбий күчи вә иқтисади зор бир дөләткә сәл қаримаслиқимиз керәк. Чүнки бу бизниң бихәтәрликимиз билән мунасивәтлик".

Там харкен: хитай пуқралири нимә йәватқанлиқидин хәвәрсиз

Там харкин йиғинда сөз қилған америка кеңәш палата әзалириниң бири болуп, у хитайниң учур контроли америка -хитай сода мунасивитигә четилидиғанлиқини билдүрди. Там харкинниң әскәртишичә, бир дөләт һөкүмити қанчә очуқ - ашкара болса бу дөләт билән дөләт арисидики содиниң сағлам тәрәққиятини илгири сүрүш ролини ойнайду. Болупму бу импорт мәһсулатлириниң бихәтәрликигә капаләтлик қилиштики әң муһим амилларниң биридур. Там харкин, хитай қанун сестимисида мәсилә барлиқини, хитайниң импорт йимәкликлиридә мәсилә байқалғандин кейин, униң бу җәһәттики аҗизлиқи ашкариланғанлиқини билдүрди. У мундақ дәйду, "

Йеқинда йүз бәргән вәқәләрдин шу нәрсә айдиңлаштики, хитай йимәклик, дора вә тавар мәһсулатлириниң бихәтәрлик мәсилисини түзәш керәк болсиму, лекин хитай һөкүмәт әмәлдарлири буни техи аңқиралмиди. Мәһсулатларниң бихәтәрлик мәсилиси һөҗҗәтлик әмәс, пуқралар буниңдин хәвәрсиз болғанлиқи үчүн улар өзиниң немә йәватқанлиқини билмәйду".

Хитайда учурни қайси органлар контрол қилиду ?

Йиғинда америка калифорнийә университети беркелий шөбә мәктипиниң хитай интернет программиси мудири шав чяң гуваһлиқтин өтүп, хитайда интернет учур алақиси охшимиған һөкүмәт органлири тәрипидин охшимиған дәриҗидә контрол қилинидиғанлиқини билдүрди. У мундақ дәйду, " җәмий 14 һөкүмәт оргини охшимиған дәриҗидә интернет учур алақиси үстидин назарәт елип бариду. Назарәт органлири нәшрият, телевизийә, йимәклик, дора, маарип вә мәдинийәт тармақлиридин қурулған. Бу органларниң назарәтчилик хизмити дөләт кабинтиниң учур ишханиси тәрипидин бир туташ башқурулиду. Буларниң һәммисини башқурудиған пәрдә арқисидики мәхпий орган - тәшвиқат бөлүмидур.

Дән сотерланд: радио программисиға кашила қиливатиду

Йиғинида әркин асия радиосиниң баш муһәррири дән сотерланд радио программилириниң хитайға тарқитилиш әһвали үстидә тохтилип, хитай даирилириниң мәзкур радио программилириға изчил түрдә кашла пәйда қилип келиватқанлиқини билдүрди. Униң әскәртишичә, хитайниң сабиқ дөләт рәиси җяң земин өз вақтида әркин асия радиосиниң аңлитишини чәкләш, болупму уйғур вә тибәт тилидики аңлитишини чәкләш, кашила понкитлирини қуруш тоғрисида һөҗҗәт чүшүргән.

Дән сотерланд мундақ дәйду," хәвәрләрдә хитай һөкүмити 2004 - йили франсийиниң талес ширкитидин аз дегәндә 16 данә юқири қуввәтлик сигнал тарқатқучи әсвапни кашила туғдуруш мәқситидә сетивалғанлиқини ашкарилиди. Бу әсвапларниң қиммити 1.5 Милярд доллар болсиму, лекин бу кәң - көләмлик кашила туғдуруш торини башқуруш, асраш вә униң мәшғулатиға керәклик болған чиқимниң интайин аз бир қисимидур".

Әркин пикир қилғучилар дөләт мәхпийәтликини ашкарилаш билән җазаланмақта

Йиғинда мәркизи ню - йорктики хитай кишилик һоқуқи җәмийитиниң юқири дәриҗилик тәтқиқатчиси хе чиңлйән, хитай компартийиси вә һөкүмити тәрипидин " пайдисиз," дәп қаралған учурларни тарқитишқа җүрәт қилғучилар даим дөләт мәхпийәтликини ашкарилаш намида җазалинидиғанлиқини билдүрди. У, "бу кишиләр көп һалларда дөләт мәхпийәтликигә четилип қалидиған кишиләрдур. Бу җинайәт билән җазаланғучилар көп һалларда өзиниң шәхси кәчүрмишини йезип чәтәлдики то бәтлиридә яки чегра сиртидики кишилик һоқуқи тәшкилатлирида елан қилғанлар," дәп көрсәтти.

Хитай мәтбуатлири бир тәрәплимилик хәвәр бериду

Йиғинда америка авази радиоси хитай тили бөлүминиң мудири җәй хендерсон, хитай мәтбуатлириниң наһайити бир тәрәплимилик хәвәр беридиғанлиқини әскәртип, йимәклик вә дора бихәтәрлик мәсилисини тәма қилған хәвәрләр буниң типик мисали, дәп көрсәтти. У, "һөкүмәт мәтбуатлирини өз ичигә алған хитай ахбарат вастилириниң бу вәқә тоғрисидики хәвәрлиридә мәсилә пүтүнләй хәлқара мәтбуатларға, болупму америка мәтбуатлириға дөңгәп қоюлди.

Хитай тәрәпниң қаришичә, америка мәтбуатиниң хәвәрлири һайванат йимәкликлиридин келип чиққан. Чиш пастиси, вә башқа мәһсулат һәм материяллардин мәсилә пәйда қилиштики мәқсәт хитайни алвастилаштуруштур. Хитай һөкүмәт даирилириниң инкаси болса дәсләптә мәслини инкар қилиш, кейинчә қисмән қобул қилиш, андин бир әмәлдарға өлүм җазаси бериш, ахирида мәсилини йәнә америка мәтбуатлириға дөңгәштин ибарәт " дәйду .

Базар игилики хитай мәтбуатлирини әркинләштүриватамду ?

Хитай базар игиликигә көчкәндин кейин хитай мәтбуатлириниң наһайити базарлашқанлиқини илгири сүргүчиләрдә, базарлишиш хитай мәтбуатлирида әркинлик идийисини уйғатмақта, дегүчиләр мәвҗүт. Лекин америка мидлбурей институтиниң сияси пәнләр ярдәмчи профессори ашлей есарей, испат бериш йиғинида бу қарашни рәт қилди.

У мундақ дәйду, " мениң тәтқиқатимға қариғанда мәтбуатниң базарлишиши хитай мәтбуатлириға һичқанчилик әркинлик елип келәлмигән. Һәтта зиядә базарлашқан бәзи гезитләр компартийиниң тәшвиқат учурлирини партийә гезитлиридинму көп басмақта." Калифорнийә университетиниң беркелий шөбә мәктипидики шав чяңниң әскәртишичә, хитай компартийиси вә һөкүмити интернет учур алақисиниң сияси тәсирини тизгенләш вә назарәт қилиш хизмитидә зор мувапиқийәт қазинип, интернеттики пикирләрниң пуқралар һәрикитигә айлинишини үнүмлүк түрдә тосап қеливатиду.

У, хитай һөкүмитиниң америкида америка димократийисидин пайдилиниватқанлиқини, лекин америкиниң хитайда бундақ қилалмайдиғанлиқини әскәртип, "америкидики хитайлар мәркизи телевизийә истансисиниң программилирини әркин көрәләйду. Лекин хитайдики пуқралар америкиниң хәвәрлирини әркин аңлияламду ? дәп сориди. (Әркин)