Б д т ниң түрмидики қийнаш әһвалини тәкшүридиған алаһидә вәкили хитайға барди

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң түрмидики қийнаш әһвалини тәкшүридиған алаһидә вәкили мәнфред новак әпәнди 14-ноябир күни виенадики ишханисида. AFP

Б д т алаһидә вәкили новак әпәнди хитайдики зияритидә бир қисим һөкүмәт әмәлдарлири вә хадимлар билән көрүшүштин сирт йәнә, юқирида тилға елинған шәһәрләрдики бир қанчә түрмиләргә берип, у йәрдики мәһбусларниң қийин-қистаққа учраш әһвали үстидин тәкшүрүш елип баридикән.

Һазирчә пикир баян қилинмайду

Б д т кишилик һоқуқ комитети ишханисиниң баянатчиси диас әпәнди, алаһидә тәкшүрүш вәкили мәнфред новакниң хитайдики зияритидин кейин, тәкшүрүш нәтиҗисигә асасән доклат чиқиридиғанлиқини билдүрди. У мундақ деди:

"Новак әпәнди өзи хитайдики хизмитигә асасән баһалаш елип бариду. Һәр қандақ алаһидә тәкшүрүш вәкили зияритини ахирлаштуруштин бурун бу һәқтә пикир баян қилмайду. Мениң сизгә ейтип берәләйдиғиним, уни б д т кишилик һоқуқ комитети әвәтти. Әмма у бир мустәқил тәкшүрүш хадими болғанлиқи үчүн, тәкшүрүш хизмитиниң конкрет қарариға өзи мәсул болиду".

Зиярәттин бурунқи тәйярлиқ

Бирләшкән дөләтләр тәшкилати он нәччә йилдин буян, хитайниң түрлүк шәрт қоювелиши сәвәбидин бу мәсилә үстидә тәкшүрүш елип баридиған бирәр алаһидә тәкшүрүш хадимини хитайға әвәтәлмәй кәлгән иди.

Вәзийәт наһайити еғир. Қийин-қистаққа елиш әһвали омумйүзлүк таралған һәмдә һәр қайси делолар наһайити вәһши... Еғир қийин-қистақ тибәт вә шинҗаңда көпрәк байқалди һәмдә бу қийнаш усули диний тәшкилатларни вә фалунгоңчиларни бастурушқа ишлитилди.

Мәнфред новак әпәндиниң билдүрүшичә, хитай һөкүмити бу қетим униң сәпиригә һечқандақ шәрт қоювалмиған һәмдә у, өзи таллиған түрмигә берип, халиған мәһбуслар билән сөһбәт елип баралайдикән.

Новак әпәнди хитайға бериштин бурун атақлиқ уйғур паалийәтчиси рабийә қадир ханим билән сөһбәтләшкән болуп, бу һәқтә зияритимизни қобул қилған рабийә ханим өзиниң бу киши билән көрүшкәндә униңға уйғур елидики мәһбусларниң вәзийити вә уларниң қандақ қийин-қистақ вә тән җазалириға учраватқанлиқини өз көзи билән көргәнлиригә асасән сөзләп бәргәнликини ейтти.

Хәлқара кәчүрүм тәшкилати: хитайда мәһбусларни қийин-қистаққа елиш еғир

Биз йәнә хәлқара кәчүрүм тәшкилатиниң асия ишлири бөлүминиң мәсули барбара ханимни зиярәт қилдуқ. У бизгә хитайда һәқиқәтән мәһбусларни қийин-қистаққа елиш әһвалиниң еғирлиқини, болупму уйғур ели вә тибәттики бу вәзийәтниң бир қәдәр җиддийликини билдүрди. У мундақ деди:

"Вәзийәт наһайити еғир. Қийин-қистаққа елиш әһвали омумйүзлүк таралған һәмдә һәр қайси делолар наһайити вәһши. Биздә қаттиқ җазаға учриған шәхсләрдин алған биринчи қол испатлар бар. Өткән бир йилда ашкариланған бәзи делоларға қариғанда, бир қисим өлүм җазалириниң хата һөкүм қилиниши, қийин-қистақ билән бағлинишлиқ болуп чиққан. Еғир қийин-қистақ тибәт вә шинҗаңда көпрәк байқалди һәмдә бу қийнаш усули диний тәшкилатларни вә фалунгоңчиларни бастурушқа ишлитилди".

Барбара ханим йәнә, қийин-қистаққа елиш әһвалиниң хитайда бундақ омумйүзлүк көрүлүшигә, сақчи хадимлириниң сапасиниң төвәнлики сәвәб болғанлиқини һәмдә буниңда йәнә, дәриҗилик һөкүмәтниң мәсулийити барлиқини билдүрди. У, новак әпәндиниң хитайдики зияритиниң нәтиҗилик болушини үмид қилидиғанлиқини ипадилиди.

Уйғур мкәсилиси хәлқараниң диққтини тартмақта

Б д т алаһидә хадиминиң уйғур елидики зияритиниң әһмийити һәққидә тохталған уйғур обзорчиси сидиқ һаҗи рози әпәнди, б д т вәкилиниң бу сәпиридин уйғурлар мәсилисиниң хәлқара сәһнисидә муһим орунға көтүрүливатқанлиқини һәмдә униң хәлқараниң диққитини тартиватқан бир мәсилигә айланғанлиқини көрүвелишқа болидиғанлиқини билдүрди.

Сидиқ һаҗи рози әпәнди сөзидә йәнә, хәлқара бесиминиң хитайниң кишилик һоқуқ вәзийитини яхшилашта муһим рол ойнайдиғанлиқини, шу сәвәбтин һәр қайси демократик дөләтләр вә кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң хитайға бу һәқтә давамлиқ бесим ишлитиши зөрүрлүкини тәкитлиди. (Пәридә)