" Ayropilan bulash weqesi" ning sir perdisi térrorluq tehditning rastliqigha guman peyda qildi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay da'iriliri yéqinda jenub hawa yolliri shirkitining bir yoluchilar ayrupilanida xeterlik weqe yüz bérip, bir yoluchining ürümchidin béyjinggha qarap uchqan yoluchilar ayropilanni partlatmaqchi bolghanliqini, lékin ayropilan xadimlirining yoluchini boysundurghanliqini we ayropilanning lenjugha aman - isen qonduruwélin'ghanliqini bildürgen idi. Da'iriler weqeni térrorchilarning béyjing olimpik yighinigha qarshi herikiti, dep élan qilip, weqede sherqiy türkistan küchlirining qoli barliqidin bisharet bergen. Mezkur weqe dunya metbu'atlirining diqqitini qozghap, shu künlerdiki eng jiddiy xewerlerning biri bolup qaldi. Lékin xitay hökümiti hazirgha qeder "ayropilan bulash weqesi"ning heqiqiy ehwali, weqening tepsilatlirini élan qilmidi. Bu ehwallar bara - bara közetküchiler we mutexessislerning gumanini qozghimaqta.

" Beziler öle -tirilishigha qarimay olimpik yighinini buzmaqchi boluwatidu "

Xitay hökümiti xeterlik weqe yüz bergenlikini élan qilghan yoluchilar ayropilani jüme küni etigen sa'et 10:30 larda ürümchidiki diwopu ayrodromidin qozghalghan bolup, ayropilan jenub hawa yollirining béyjinggha qatnaydighanCZ6091 nöwetchi ayropilani idi. Bu weqeni shenbe küni Uyghur aptonom rayonining re'isi nur bekri béyjingda muxbirlargha ashkarilap, bu weqeni hawa qatnash paji'esi peyda qilish yolidiki urunush, dep tekitligen hem ayropilan xadimlirining keskin tedbir qollinip, weqeni waqtida bayqiwalghanliqini, ayropilan, yoluchilar we ayropilan xadimlirining hemmisi aman - isen lenjugha qon'ghanliqini ilgiri sürgen idi.

Lékin u weqening yüz bérish jeryani, ayropilanni partlatmaqchi bolghanlarning kimliki, qaysi teshkilat, partlitish meqsidi, ayropilan xadimlirining ularni qandaq boysundurghanliqini tilgha almidi. Emma Uyghur aptonom rayoni partkomining sékritari wang léchüen weqe peyda qilghuchilarning Uyghurlar ikenlikidin bisharet bergen. U, xongkongdiki bir téléwiziye qanilining ziyaritide bir muxbirning, weqe peyda qilghuchilar Uyghurlarmidi? dégen su'aligha béshini lingshitqan hem weqeni béyjing olimpik yighini bilen baghlap, " beziler öle -tirilishigha qarimay olimpik yighinini buzmaqchi boluwatidu " dep tekitligen.

" Gumandarlarning biri 18 - 19 yashlardiki Uyghur qizi "

Biz weqening tepsili ehwalini igilesh üchün diwopu ayrodromining bixeterlik bashqarmisigha téléfon qilghan bolsaqmu, lékin mezkur bashqarmisidiki nöwetchi xadim bu weqe toghrisida melumat bérishni xalimidi. U, " ayropilanda xeterlik weqe yüz bergenlikini anglidim. Lékin bizge weqening tepsilatlirini uqturmidi. Weqe toghrisidiki melumatim siz bilen perqlenmeydu. Men weqeni gézittin oqudum. Shunga bu toghrisida köp nerse bilmeymen " dep körsetti.

Hazirgha qeder weqe sadir qilghuchi toghrisida yip uchi bergen gézitlerning biri"jenubiy junggo etigenlik géziti"dur. Mezkur gézitning bu heqtiki bir xewiride eskertishiche, gumandarlar az dégende 2 neper bolup, ularning biri 18 - 19 yashlardiki Uyghur qizi. Béyjingdiki weqedin xewerdar kishiler mezkur gézitke bir neper ayropilan kütküchisining sus bénzin puriqi purap qalghanliqini we 18-19 yashlardiki bir Uyghur yoluchi qizni gumandar süpitide soraqqa tartqanliqini hem gumandarning shu jayda tutqun qilin'ghanliqini, tutqunlar ichide yene bir yoluchining barliqini ilgiri sürgen. Jenub hawa yolliri shirkitining bir emeldari özining weqeni térrorchi heriket, dep muqimlashturalmaydighanliqini, weqening xaraktérini jama'et xewpsizlik organlirining békitidighanliqini bildürdi.

" Olimpik yighini térrorchilarning hujumigha uchraydu, dése taza ishenchlik emes "

Weqeni sherqiy türkistan küchlirige baghlash xitayning memliket ichi we sirtidiki bezi mutexessislerde guman qozghimaqta. Amérikidiki siyasiy mulahizichi fang jöy, xitay da'irilirini sherqiy türkistan küchlirining tehditini köptürüwétish bilen eyiblewatqan weziyet tehlilchilirining biridur. Radi'omizgha "junggoning ayrodrom bashqurush tüzümi amérikigha sélishturghanda nahayiti ching. Bu diktator döletlerning alahidiliki. Yuqiri derijide diktaturlashqan, nahayiti ching bashqurush tüzümide bu türdiki heriketlerning muweppeqiyet qazinish éhtimali nahayiti az" dep tekitligen fang jöy,"ularni milletchi küchler deyli. Junggodiki bu milletchilerning küchini köptüriwétishke bolmaydu. Ularning medeniyet sapasi bir az töwen, iqtisadi küchi cheklik. Ularning junggo chégrisi ichide chong kölemlik heriketlerni teshkillesh iqtidari yétilmigen" deydu.

Xitayning memliket ichidiki bezi mutexessislerning bu mesilidiki pikiri fang jöy bilen oxshash bolup, shangxey fuden uniwérsitétining térrorchiliq mutexessisi jang jyadung fang jöy bilen oxshash pikirdiki xitay ziyalilirining biridur. Jang jyadung, fransiye axbarat agéntliqigha bergen bu heqtiki bayanatida " shinjangda térrorluq tehdit mewjüt emes dégili bolmisimu, lékin uni bek jiddiy dep ketkili bolmaydu" dep tekitleydu hem " shinjangdiki bezi kichik guruhlar cheklik da'iride heriketlerni élip bérishi mumkin. Lékin olimpik yighini térrorchilarning hujumigha uchraydu, dése taza ishenchlik emes " dep eskertidu.

" Uyghurlargha qarshi yéngi basturush herikiti qozghash éhtimali bar "

Amérikidiki mulahizichi fang jöy bu qétimqi weqede xitay da'irilirini weqening heqiqiy ehwalini yoshurush bilen eyiblidi. U mundaq deydu, " atalmish térrorchilarning pilani yaki suyiqesti berbat qilindi, dégen bu weqede da'irilerning bergen izahati kishini qayil qilalmaydu. Men junggo da'iriliri bixeterlik xizmitidiki bu haletni özgertish kérek, dep qaraymen. Yeni démekchimenki, eger sen bu süyiqestni berbat qilghan bolsang, uni yene yoshurushning néme hajiti bar ? shunga da'iriler bu türdiki xizmetlerde heqiqiy ehwalni ashkara tutushi kérek. Muhimi puqralarning heqiqiy ehwalni bilish erkinlikige hörmet qilishtur."

Xelq'ara kishilik hoquqi teshkilatlirining bu mesilidiki endishisi xitay da'irilirining bu weqeni Uyghurlarni ilgiriligen halda basturushning bahanisi qiliwélishidur. Kishilik hoquqni közitish teshkilatining asiya ishliri tetqiqatchisi felim kin, " bizning ensirewatqinimiz, xitay hökümitining bu weqeni bahane qilip, shinjangdiki Uyghurlargha qarshi yéngi basturush herikiti qozghash éhtimali shundaqla olimpik harpisida oxshimighan pikirde bolghuchilarni yoqitish xewpidur " dep agahlanduridu.

Xelq'ara kechürüm teshkilatning xongkongdiki tetqiqatchisi mark ellison, birleshme agéntliqigha bergen bayanatida "xitay térrorluq heriketler heqqide söz qilsa pakitni otturigha qoymaydu. Uning üstige cheklimiler tüpeyli bu türdiki weqeler üstide terepsiz tekshürüsh élip bérish imkansiz " dep tekitligen. (Erkin)