Xitay tashqi ishlar bayanatchisi ürümchide yüz bergen 27 ‏-yanwar toqunushi üstide toxtaldi


2008.02.19

Fransiye axbarat agéntliqining 19 ‏-féwral béyjingdin xewer qilishiche, xitay tashqi ishlar bayanatchisi lyu jyenchaw, tünügün yeni 18 ‏-féwral küni muxbirlarning so'aligha jawab qayturup, ürümchide yüz bergen 27 ‏-yanwar toqunushi heqqide toxtalghan, u sözide, " bu bir térrorluqqa qarshi heriket, bizning qilghinimiz, dunyaning bashqa jayliridiki térrorluqqa qarshi herikettin perqsiz, belki bizning meydanimiz bekrek qet'iy" dep jawab bergen. Emma xitayning mezkur toqunushni 20 kün'ge qeder sir tutushi közetküchilerning diqqitini tartmaqta.

Tapanchigha qarshi granat

Xongkongda chiqidighan "shingdaw" géziti, 4 ‏-féwral küni ürümchide sherqi türkistanchilar bilen xitay qoralliq qisimliri arisida toqunush yüz bérip, xitay tereptin 2 saqchi ölgenlikini, sherqi türkistanchilardin 18 kishi ölgenlikini xewer qilghan idi, tünügün, roytéris agéntliqi, birleshme axbarat agéntliqi qatarliq dunyadiki chong axbarat wastilirining hemmisi bu heqte pütün dunyagha xewer tarqatti.

Ular xewirini shinxu'a agéntliqining düshenbe künidiki xewirige asasen bergen bolup, xewerde bildürülüshiche, toqunush 27 ‏-yanwar ürümchining bext yoli rayonidiki bir a'ililikler binasida yüz bergen. Toqunushta xitay qoralliq saqchiliridin 5 kishi yaridar bolghan, sherqi türkistanchilardin 2 kishi ölgen, 6 kishi yaridar bolghan, 15 kishi qolgha élin'ghan.

Xitay saqchiliri toqunushta tapancha qollan'ghan, sherqi türkistanchilar bolsa özliri yasighan granat bilen qarshiliq körsetken. Roytérisning xewiridiki bu melumat, radi'o anglighuchilirimizning qiziq liniye arqiliq yetküzgen melumatliri bilen asasen oxshash؛ emma weqening bash-axiri, xaraktéri, yaridarlarning bügünki ehwali hélihem sir halette. Tünügün chet'el muxbirliri xitay tashqi ishlar bayanatchisidin bu heqte melumat sorighanda, bayanatchi tepsiliy jawab bérishni ret qilghan.

Xitay qoralliq qarshiliqlarni ilan qilishta ikkilinish ichide

Roytérisning shinxu'a agéntliqining xewiridin üzüp körsitishiche, ismini ashkarilimighan rayonluq hökümet emeldarliridin biri, olimpikni ténch ötküzüwélish üchün, qoralliq guruppilarni qattiq basturuwatqanliqini bildürgen. Fransiye axbarat agéntliqi rayonluq hökümettin ehwal igillimekchi bolghanda ret qilishqa uchrighan.

Xitay axbaratining mezkur weqe yüz bérip, 20 kündin kéyin xewer qilishi, weqening tepsilatini dawamliq türde yoshurushi közetküchilerning diqqitini tartmaqta. Közetküchilerning qarishiche, olimpik yalghuz tenheriket sorunila emes, u bir zor kölemlik dunyawi élan sen'et sorunidur. Bu sorunda yalghuz tijariy mehsulatlarla emes, bezide siyasiy mehsulatlarmu körgezme qilinip kelgen. Mesilen, 1972 ‏-yili gherbiy gérmaniyide olimpik ötküzülgende, 8 neper erep partizan olimpik meydanigha bésip kirip isra'iliyilik 2 neper tenheriketchini öltürgen we 9 nepirini görüge alghan, ular bu arqiliq bir nöwet pütün dunyagha awazini yetküzüsh pursitige érishken.

Shunga xitay, Uyghurlarning olimpik mezgilini sherqi türkistan mesilisini dunyagha tonutushning bir pursiti süpitide paydilinip kétishidin endishe qilmaqta, del mushu sewebtin, xitay 27 ‏-yanwar toqunushini ashkarilashtin özini tartip kelgen؛ emma xitay xelq'ara térrorluqqa qarshi heriket éqimidinmu ünümlük paydilinish koyida, shunga Uyghur élide yüz bergen qoralliq qarshiliq heriketlirini, Uyghur milliy herikitini térrorluqqa baghlap chüshendürüshning pursiti dep qarimaqta. Shunga xitay Uyghur musteqilchilirining qarshiliq heriketlirini ashkarilashta her da'im ikkilinish ichide. 27 ‏-Yanwar toqunushining 20 kün'giche ashkarilanmasliqi ene eshu ikkilinishning ipadisi. Xitay tashqi ishlar bayanatchisining éytqanlirigha inkas qayturghan dunya kishilik hoquqni közitish komitétining xongkongda turushluq tetqiqatchisi nikolis ependi mundaq dégen: "bizning endishimiz, shinjangda burun yüz berginidek, xitayning ayrim weqelerni, insaniy heq-hoquqni keng-kölemlik ret qilish üchün seweb qiliwélishidur."

Tünügün, 27 ‏-yanwar toqunushi heqqide bayanat élan qilghan dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit, birleshken döletler teshkilatini mexsus guruppa teshkillep, Uyghur rayonida tekshürüsh élip bérishqa chaqirdi. U bayanatida xitay hökümitini Uyghurlarni qoralliq qarshiliq körsitishke mejbur haletke ekiliwatidu dep eyiblidi.

" Térorluq " tebiri murekkep bir uqum

"Térrorluq" bügün dunyaning siyasiy lughitidiki tebiri eng éniq bolmighan bir uqumdur. Beziler, bigunah insanlargha yeni xelqqe qarita zorluq qollinishni térrorluq dep qarisa, yene beziler her qandaq shekildiki qoralliq qarshiliqni térrorluq dep qaraydu؛ beziler, démokratik bir jem'iyette qoralliq qarshiliq yoli térrorluq dep qarisa, yene beziler bu olchemni her qandaq bir jem'iyet üchün uyghun dep qaraydu.

Xitay da'iriliri bolsa özlirining qoralliq basturushlirini qanuniy heriket dep qarap, Uyghurlarning zulumgha qarshi qoral kötürüshini térrorluq dep qarimaqta. Shunga xitayning térror tebiri dunya jama'itining mutleq köp qismining qobul qilishigha érishelmidi. Shunga bu nöwet 27 ‏-yanwar toqunushi heqqidiki xewerlerde, toqunushtiki isyankar guruppini, shinxu'a agéntliqi we az bir qisim xitayche metbu'atlardin bashqa, barliq xelq'ara metbu'atlar térrorchi dep atimidi. Roytéris we birleshme axbarat agéntliqi, shinxu'a agéntliqidin neqil keltürgende " térror" atalghusini qosh tirnaq ichide yazdi. (Shöhret hoshur)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.