Uyghurlarning kün tertipidiki muhim weqeler amérika metbu'atliridimu yer aldi

Sürette, ürümchide bir taksi shopuri, taksigha hökümet teripidin orunlashturulghan kamérani körsitiwatqan bolup, xitay hökümiti 2008 - yili yazdin bashlap minglighan taksigha sürettikidek süretke élish kamérasi orunlashturghan.

Aptor maykil winis kaméra bilen nazaret qilishning gherb döletliride kemdin - kem uchraydighan we hetta yoq diyerlik bir ish ikenlikini emma, xitayda bolsa buning kündin - kün'ge éship bériwatqanliqini bildüridu. Uning bayan qilishiche, pütkül xitay boyiche herqaysi chong - kichik kochilar, ammiwi sorunlar, méhmanxanilar, soda - sétiq merkezlirige jem'iy 7 milyon kaméra ornitilghan bolup, 2014 - yilighiche yene 15 milyon kaméra dawamliq qoshulidiken.

Aptor, xitay hökümitining 24 sa'et küzitish élip baridighan we yuqiri süpetlik körünüsh tatalaydighan bu xil kaméralarni "jem'iyet amanliqini qoghdash, jinayi weqelerning aldini élish we térrorluqqa waqtida zerbe bérishte ishqa yaraydu" dep teshwiq qilidighanliqini, emma kishilik hoquq teshkilatlirining buni kishilik hoquq we "kishilik mexpiyetning qoghdilishi" uqumigha éghir dexli - teruz" dep qaraydighanliqini bildürüp : "xitay hökümiti bu kaméralar arqiliq muqimliqini we oxshimaydighan pikirdikilerni kontrol qilishnimu meqset qilghan" dep bayan qilghan.

Muxbirning bayan qilishiche, 2008 - yili tibette we 2009 - yili ürümchide yüz bergen étnik toqunushlardin kéyin, xitay da'iriliri Uyghur we tibet rayonliridiki herqaysi meschit we budxanilargha kaméra ornatqan, herqaysi méhmanxanilargha yuqiri körünüsh süpitige ige kaméra ornitish buyruqi chüshürgen. Uning éytishiche, ürümchide ornitilghan kaméralar heqqide u, xitay hökümet da'irilirini ziyaret qilmaqchi bolghan. Ular deslepte muxbir maykil winisning ziyaritini qobul qilghan, emma kéyin " kaméralar jinayetning aldini élish üchün intayin muhim, bu toghriliq deydighan héchnime yoq" dep gépidin yéniwalghan.

Muxbirning maqaliside körsitishiche, ürümchide hazirghiche 3400 aptobos, 200 aptobos békiti, 200 chong soda - saray we dukan, 270 mektep we 4400 kochigha kaméra yerleshtürülgen iken we bu, pütkül sheher qaplinip bolghuche dawam qilidiken.

Aptor maqalisining axirida kaméra arqiliq küzitish séstmisidin ürümchidiki xitay puqralirining intayin memnun ikenlikini, emma Uyghurlarning kaméralargha bashqiche köz bilen qaraydighanliqini bayan qilidu we mundaq dep bayan qilidu:

"Özining ismini élan qilishni ret qilghan bir Uyghur manga nahayiti kinayilik ahang bilen :" he, bu yerde amanliq bek, bek yaxshi. Saqchilar hemme yerde charlapla yürüydu" dédi, "emma xitaylar bolsa bu kaméralardin bek xoshal iken."

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, yuqiridiki maqalidin sirt washin'gton pochtisi gézitidimu Uyghurlarning yéqinqi weziyitige da'ir maqale élan qilindi. Uningda yéqinda qamaq jazasigha höküm qilin'ghan zhurnalist gheyret niyaz we tor bashqurghuchiliridin dilshat perhat, nijat azad we nur'elilerning qamaq jazasigha höküm qilinish weqesi heqqide melumat bérilgen. Maqalini birleshme agéntliqining muxbiri tini tran washin'gton pochtisida élan qilghan. " Xitay 3 neper Uyghur tor bashqurghuchini qamaq jazasigha höküm qildi" dep mawzu qoyulghan maqaliside, aptor xitay da'irilirining ötken hepte 3 neper tor bashqurghuchisini " döletning xewpsizlikige ziyan yetküzüsh" jinayiti bilen ayrim - ayrim halda qamaq jazalirigha höküm qilghanliqini, bu üch yashning Uyghur diyariki diyarim, shebnem we selkin qatarliq üch dangliq tor betning sahibi ikenlikini bayan qilghan.

Aptor bu üch tor békitining 2009 - yili yüz bergen ürümchi weqesidin kéyin taqiwétilip, sahiblirining qolgha élin'ghanliqi we ulargha bir yildin kéyin höküm élan qilin'ghanliqi heqqide oqurmenlerge tepsiliy melumat bergen.

Muxbir tini tran maqaliside, zhurnalist gheyret niyazning 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilinish weqesi heqqidimu tepsiliy melumat bergen we amérika Uyghur birleshmisining weqe heqqidiki bayanigha yer bergen. U xitay da'irilirining Uyghurlarning kishilik hoquq lidiri rabiye qadir xanimni we chet'ellerdiki Uyghur teshkilatlirini weqeni küshkürtüsh bilen eyibligenlikini bayan qilghan.

Yuqiridiki ulinishtin bu progirammining tepsilatini anglighaysiler.