Уйғур елидә" әйдиз " сарасими

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Һәр қандақ бир кишиниң өзиниң әйдиз юқумдариға айланғанлиқини билгәндин кейин худди әзраилниң өлүм хетини тапшурувалғандәк қорқунч һәм сарасимигә чүшүши муқәррәр. Әгәрдә у ана болуш яки ата болуш алдидики инсан болсичу? у һалда униңдики әндишә һәм азаблиқ мурәккәп һессятни тәсәввур қилмақ тәс.

Йеқинда үрүмчидә ана болуш алдида турған еғир аяғ бир уйғур аял лю даван дохтурханиси тәрипидин әйдиз кесили вируси билән юқумланғанлиқи һәққидә хата диагноз қоюлуп , балисини техи дуняға көз ачмай турупла чүшүрүш оператсийиси қилдурушқа мәҗбур болған һәм мушу сәвәбтин җисманий роһий җәһәтләрдин еғир азаб вә бәхтсизликкә муптила болған.

Әйдизниң уйғурларға елип келиватқан көп тәрәплимә зиянкәшликлиридин башқа мушуниңға охшаш хата диагноз , хата давалашлар йәнә қанчилиған кишиләрниң набут болушиға , қанчилиған балиларниң туғулмай өлүшигә сәвәб болуватқанду? әйдиз диагнозиға йүздә ‏- йүз ишиниш керәкму ? әгәрдә өзиңизниң әйдизлиқиңиздин дәр гуманда болсиңиз немиләрни қилишиңиз керәк ? буларға мухбиримиз гүлчеһрә тәйярлиған программидин җаваб издәйли.

Кечикип бесилған қәдәм....

Үрүмчи людаван дохтурханисиниң 33 яшлиқ бир уйғур һамилдар аялға қоюлған әйдиз вируси билән юқумланғанлиқи һәққидики хата диагнозиниң , бу һамилдар аялниң қорсиқидики бәш айлиқ балиниң мәҗбурий чүшүрүш оператсийиси қилинишиға вә шу сәвәблик бу аялниң җисманий һәм роһий җәһәтләрдин еғир азабларға дучар болушиға сәвәб болғанлиқи вә кейин зиянкәшликкә учриғучиниң башқа дохтурханида қайта тәкшүрүш арқилиқ өзиниң H I V билән юқумланмиғанлиқини испатлиғандин кейин , мәзкур дохтурхана хата диагнози түпәйли бу аял һәм униң аилисигә елип кәлгән еғир ақивәтлири үчүн зиянкәшликкә учриғучиға 74 миң 880 йүән төләм төлигәнлики һәққидики хәвәр нөвәттә уйғур елиниң асаслиқ хәвәр торлиридин башқа хитайниң бәзи муһим ахбарат торлириғиму чиқирилди.

25- Өктәбир күни бу һәқтики хәвәр һәққидә йәниму тәпсилий мәлумат елиш үчүн үрүмчи лю даван дохтурханисиға телефон қилғинимизда , туғут бөлүминиң бир сестраси әйдиз вируси билән юқумланғанлиқи һәққидә хата диагноз қуюлуп, мәзкур дохтурханиниң туғут бөлүмидә ,униң балисиниң ғәйри туғулуш еһтималлиқиниң юқирилиқи түпәйлидин йигирмә һәптидин ашқан һамилиси еливитилгән бу яш аялниң уйғур икәнликини билдүргән иди .

Исмини ашкарилашни халимиған бир сестираниң билдүрүшичә, зиянға учриғучи аял 2006 -йили ‏10 ‏- айда һамилдар болуп аилиси зор хошаллиққа чөмгән . Күтүлмигән йәрдин у бала бәш айлиқ болғанда, йәни бу йил 3- айда лю даван дохтурханисида елип берилған қан тәкшүрүштә униңға H I V вируси билән юқумланғанлиқи һәққидә диагноз қоюлған һәмдә дохтурлар униң балисиниң бинормал туғулидиғанлиқини билдүрүп дәрһал балини чүшүрүш оператсийиси қилған.

2007 - Йили 4 - айда әйдиз кесили вируси билән юқумланғанлиқи һәмдә шу сәвәблик балисидинму айрилған, аилә хошаллиқидин , йеқинлириниң ишәнчисидинму айрилип чәксиз җисманий һәм роһий азабқа дучар болған бу бәхтсиз аял, қандақларчә өзигә әйдиз вируси юқуп қалғанлиқидин дәр гуман болуп , ахири ғәйрәткә келип шинҗаң медитсина университети биринчи дохтурханиси һәмдә уйғур аптоном районлуқ хәлқ дохтурханиси һәмдә уйғур аптоном районлуқ вә үрүмчи шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш орунлириға берип қайта ‏- қайта қан әвришкисини тәкшүрткән . Нәтиҗидә бу дохтурхана һәм қан тәкшүрүш орунлириниң диагнози охшашла униң әйдиз вируси билән юқумланмиғанлиқини испатлиған .

Шундила бу аял лю даван дохтурханисиниң өзигә әйдиз вируси юқтурувалғанлиқи һәққидә хата диагноз қойғанлиқини җәзимләштүргән. Әмма бу җәрянда балисидин, бәхтидин, тенич турмушидинму айрилған иди.

Бәлким бу аял мушу қәдәмни балдуррақ басқан болса балисини қутқузуп қалған болатти . Шундақтиму бу аял қолидики күчлүк испатлири билән лю даван дохтурханисиниң хата диагнози түпәйли бешиға кәлгән бәхитсизликләрниң бәдилини төлитиш үчүн мәҗбурий туғут чәкләш оператсийә қилиш җәрянидики давалаш һәққи, күтүнүш , дора чиқимлири вә дучар болған роһий азаблири үчүн -2007 - йили 5- айда сотқа рәсмий әрз сунуп дохтурханидин икки йүз миң йүән төләм тәләп қилған.

Лю даван дохтурханиси мәсулийәттин қечип қутулалмиди

Шимигу районлуқ хәлқ сот мәһкимисидә ечилған сотта лю даван дохтурханиси мәсулийәтни бойниға алмиған . Улар дәсләп бу дохтурханиниң қан әвришкиси үстидин тәкшүрүш елип бериш һоқуқи һәм әйдиз диагнози қоюш сәвийиси йоқлуқини оттуриға қоюп ,мәсулийәтни мәзкур дохтурханини қан әвришкиси анализ нәтиҗиси билән тәминлигән үрүмчи шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш мәркизигә атқан .

Әмма бу мәркәз , қан әвришкиси үстидин анализи чиқарған билән бимар билән бивастә учрашмиғанлиқи пәқәт , лю даван дохтурханиси йоллап бәргән қан әвришкилири үстидин тәкшүрүп елип барғанлиқи шуңа өзлириниң пәқәт қан әвришкиси үстидә елип барған тәкшүрүш нәтиҗисигила мәсул икәнлики , бимарға мәсул болмайдиғанлиқини билдүргән. Дәталаш җәрянида ахири лю даван дохтурханисиниң мәзкур қан тәкшүрүш мәркизигә бимарларниң қан әвришкиси йоллиғанда хата йоллап йәни башқа бир бимар билән алмаштуруп қойғанлиқи сәвәблик , зиянкәшликкә учриғучиниң балисини туғут чәкләш оператсийиси қилдурушқа мәҗбур болғанлиқи испатланған.

Хата диагноз арқилиқ зиянға учриғучиниң әрзи қобул болуп, ахири лию даван дохтурханиси қануний җавабкарлиқтин қечип қутулалмиған һәмдә мәсулийәтни үстигә елишқа мәҗбур болған вә зиянға учриғучи бу уйғур аялға 74 миң 880 йүән төләм төлигән.

Дело техи ахирлашмиди...

Демәк бу вәқәдин мундақ бир ибрәт алимиз йәни бирәр давалаш орни бимарлар үстидин әйдиз вируси билән юқумланғанлиқи һәққидә хата диагноз қойғанда қанун буйичә җавабкарлиқи сүрүштә қилиниду. юқириқи вәқәдә зиянкәшликкә учриғучи йәни әйдиз кесили вируси юқтурувалғанлиқи һәққидә хата диагноз қуюлған бу уйғур аялниң қисмәтлири мушуниң билән ахирилаштиму дәйли, әмма бу вәқәдә йәнә бир гуманлиқ соалға җаваб тепилмиди.

Әгәр һамилдар аяллар расла әйдиз вируси билән юқумланған болса чоқум туғут чәкләш оператсийиси қилиши шәртму?

Америка пайтәхти вашингтондики чоң дохтурханилардин енова дохтурханиси туғут бөлүми доктори адут әпәнди бу соалимизға кәскин һалда мундақ җаваб бәрди: адәттә бәш айлиқ болған һамилә үстидин туғут чәкләш оператсийиси қилинмайду, аниниң әйдиз юқумдари икәнликиму балини өлтүрүшкә сәвәб болалмайду. Чүнки әгәр ана әйдиз юқумдари болса вирусниң балисиға юқуш еһтималлиқи %1, %2 болиду . Еғир болған %11 кичә болиду . Биз пәқәт аниға мувапиқ дора билән давалаш елип баримиз һәмдә балиниң һамилә туғулуш һәмдә имиш басқучлирида әйдиз аниси бәдинидики әйдиз вирусидин юқумлинишиниң алдини елиш тәдбирлирини қоллинимиз . Шу арқилиқ балиниң нормал туғулишиға асасән %99 кичә капаләтлик қилғили болиду.

Әгәрдә һечқандақ дора ишләтмигән һалда әйдиз вирусиниң анидин балиға юқуш еһтималлиқи қанчилик юқири?

Шинҗаңда қандақлиқини билмидим, пүтүн дуняда һазир бу хил һамилдар аялларға берилидиған дора һәм давалаш шараити бар, бәлким у йәр бәк намрат болса керәк, бирақ , һечқандақ давалаш елип бармиғандиму, ана әйдиз юқумдари болса балиниң юқумлиниш еһтималлиқи%25 әтрапида болиду. Еһтималлиқ чоң болғандиму , у балиниң һаятини ахирлаштуруп уни алдуруветишқа күчлүк сәвәб болалмайду . Униң үстигә йигирмә һәптилик болған һамилини еливетиш ана үчүнму бәк хәтәрлик, җисманий һәм роһий җәһәттинму еғир яман тәсирләрни елип келиду. Һәтта қайта һамилдар болмаслиққа елип бериши мумкин. Америкида һәр қандақ сәвәб болсиму , бәш айлиқ болған һамилини чүшүрүш вастиси қолланмаймиз.

Демәк , һамилдар аниниң әйдиз билән юқумланғанлиқи униң балисини чүшүрүветишкә асас болалмайду.

Әйдиз юқумдари болған анидин туғулған балиниң чоқум әйдиз болуш еһтималлиқи интайин төвән икән , у балиниң бу дуняға келишини чәкләш, йәни ана әйдиз бимари болған тәқдирдиму униң балисини чүшүрүш медитсина илмиға таянған тәдбир болмиғанда , бу бир пиланлиқ туғут тәдбириму ? бу немидин дерәк бериду ?аниниң туғуш һоқуқини , балиниң туғулуш һоқуқини асассиз һалда туғут чәкләш оператсийиси арқилиқ тартивелиш бир қатиллиқ халас .

Ундақта әйдиз тез сүрәттә ямраватқан уйғур елидә бу хил қатиллиқ қайси орунларда , қайси дәриҗидә давам қиливатиду? бу хил паҗиәләрни ким кәлтүрүп чиқармақта? уйғур кишилириниң әйдиз һәққидә савади төвән дегәндиму , дохтурларниңчу? дохтурханиларниңчу? бу соалға кейинки программимизда уйғур ели һәмдә хитайниң мунасивәтлик сиясәт ‏- қанунлиридин җаваб издәйли. (Гүлчеһрә)