Xitay hökümiti Uyghur yurtlirida yüz künlük sériqqa zerbe bérish herikiti ni bashlidi


2008.03.17

Xitayning 'tengritagh tor béti' de élan qilin'ghan xewerge asaslan'ghanda, bügün 3 ‏- ayning 17 ‏- küni, xitayning aptonom rayonluq partkom teshwiqat bölüm bashliqi li yi ürümchide téléfon yighini chaqirip, yüz künlük 'sériqqa zerbe bérish' herikiti élip bérishni orunlashturghan. U sözide siyasiy we diniy tüs alghan neshriyat buyumlirigha zerbe bérishni, chungqur qézishni we zerbe bérish da'irisini kéngeytishni tekitligen.

Uyghur yurtlirida 'sériqqa zerbe bérish'

Xewerde bayan qilinishiche, 2007 ‏- yili ichide, xitay hökümiti 'sériqqa zerbe bérish' üchün ajratqan qanun xadimliri 59700 neper adem ‏- qétimigha yetken, 6435 kitab dukini yaki yaymini bayqighan, bir milyon sekkiz yüz onming parche kitabni musadire qilghan, 94 kitab dukinini taqighan, intérnét toridin 3 ni taqighan, 81 déloni saqchi organlirining bir terep qilishigha ötküzüp bergen. Xitay hökümiti buni 'xitayche sotsiyalizm' üchün qoshulghan zor töhpe dep hésablap, bundaq qanunsiz heriket bilen shughullan'ghan qanun xadimlirini mukapatlighan.

Xewer arxiplirigha qarighanda, xitay hökümitining Uyghur yurtlirida 'sériqqa zerbe bérish' dep atalghan heriketni élip bérishi yéngi nerse emes, buningdin burunmu, xitay hökümiti jungxu'a xelq jumhuriyitining asasiy qanunigha xilap halda 'sériqqa zerbe bérish', 'shehwaniy buyumlargha zerbe bérish' dégen nam bilen Uyghurlarning öyidin qur'an kérim we bashqa diniy kitablarni mejburiy yighiwalidighan qanunsiz heriketlerni sadir qilghan idi.

Dunya Uyghur qurultéyining bayanatchisi dilshat rishit bu heqte obzor élan qildi.

Xitay hazir Uyghur yurtlirida 'sériqqa zerbe bérish' üchün herbiy qisimlirini ishqa séliwatidu

Dilshat rishitning qarishiche, Uyghur yurtlirigha shehwaniyliqlarning hemmisini xitay köchmenliri élip kelgen, emma Uyghur aptonom rayonida hazir kommunist xitay hökümitining 'sériqqa zerbe bérish' dégini, xitaylardiki sériqqa zerbe bérish emes, belki asasen Uyghurlargha qaritilghan, zerbe bermekchi we tazilimaqchi boluwatqini yenila Uyghurlar özining kishilik hoquqini, erkinlikini qoghdash üchün, öz teqdirini özi belgilesh üchün neshr qilghan neshriyat buyumliridin ibaret. Xitay hökümiti bu heriketni qozghash üchün hazir herbiy qisimlirini ishqa séliwatidu.

Uyghurlar hazir yüzliniwatqan ehwal tibetler bilen oxshash

Dilshat rishitning qarishiche, Uyghurlar hazir yüzliniwatqan ehwal tibetler bilen oxshash, xitay hökümitining tibetlerni basturushqa sélishturghanda, Uyghurlarni biwaste térrorchiliqqa qarshi turush bahanisi bilen basturiwatidu, basturushning derijisi téximu éghir we wehshi. Xitay hökümitining hazir Uyghur aptonom rayonida 'sériqqa zerbe bérish herikiti'ni élip bérishi yene bir noqtidin qarighanda, Uyghurlardimu bundaq keng kölemlik naraziliq yüz bérishning, téximu zor oyghinish peyda bolushining aldini élishni meqset qilghan.

Xitay hökümiti tibette qolliniwatqan siyaset bilen Uyghurlargha qarita qolliniwatqan siyaset oxshash, Uyghurlarda özining milliy menpe'etini sétip xitay bilen hemkarlishidighanlardin paydilinip Uyghurlarni basturuwatqan bolsa, tibetlerdimu shundaq siyaset qolliniwatidu.

Xitay hökümiti Uyghurlarningmu haman bir küni ayrilip chiqidighanliqini hés qilghan

Dilshat rishitning qarishiche, Uyghurlar medeniyet, diniy jehetlerdin xitaylar bilen tüptin oxshimaydu, xitay hökümiti Uyghurlarning haman bir küni ayrilip chiqidighanliqini hés qilghan, shunglashqa hazir xitay xelqni basturudighan herbiy küchini asasen teywen bilen sherqiy türkistan'gha qaratqan, xitayning Uyghurlargha qarita derhal qoral kötürüp chiqidighan 'bingtu'en' dep atilidighan yene birxil herbiy qisimliri bar.

Uyghurlar her jehettin berdashliq bérip bedel tölep kéliwatidu

Dilshat rishitning qarishiche, Uyghurlar xitayning basturushigha her jehettin berdashliq bérip bedel tölep kéliwatidu. (Weli)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.