'Uyghur aptonom rayoni' ottura we uzun mezgillik ma'arip pilanining pikir élish nusxisi élan qilindi

Xotenning melum bir mektipidiki derisxanidin bir körünüsh.

Bügün tengritagh xewerler torida élan qilin'ghan Uyghur aptonom rayonining ottura we uzun mezgillik ma'arip pilanining pikir élish nusxisida Uyghurlarning milliy ma'aripining jümlidin Uyghurlarning teqdirige zich munasiwetlik bolghan bezi maddilar otturigha qoyuldi. Pikir élish nusxisida Uyghur rayonining ma'aripigha munasiwetlik 22 bap pikir - teklip otturigha qoyulghan. Uning 4 - babi qosh tilliq ma'aripigha munasiwetlik bolup, uningda munular körsitilgen.

2012 - Yilighiche ikki yilliq qosh tilliq teyyarliq siniplirini omumlashturup bolush, 2015 - yilighiche qosh tilliq ma'aripni asasiy jehettin omumlashturup bolush, 2020 - yilighiche az sanliq millet oqughuchilirining dölet tili we yéziqini puxta igilep bolushigha kapaletlik qilish. Az sanliq milletler topliship olturaqlashqan rayonlarda qosh tilliq yesli we teyyarliq sinip xizmitini küchlendürüsh, milliy - xenzu ottura, bashlan'ghuch mekteplirini birleshtürüsh xizmitini yaxshi ishlep, milliylar we xitaylar bille oquydighan siniplar we qosh tilliq siniplarning sanini ashurush, aliy mekteplerdiki az sanliq millet edebiyatigha da'ir alahide derslerning sirtida, hemme derslerni xitay tilida oqutush dégen'ge oxshash maddilar qoyulghan.

Pikir élish nusxisida buningdin sirt yene, teyyarliq siniplarda ikki yil xitayche ders alghan balilargha birinchi siniptin étibaren xitayche ders bérish, qosh tilliq ma'aripni yolgha qoyush. Edebiyatqa we shuninggha oxshash derslerning sirtidiki derslerni xitay tilida yeni dölet tilida élish. Xitayche alidighan ders sanini peydinpey ashurush qatarliq maddilar belgilen'gen. Buningdin sirt pilanda yene , ichkiridiki shinjang siniplirining salmiqini ashurup, 2014 - yiligha kelgende her yili qobul qilinidighan oqughuchi sanini 10ming oqughuchigha yetküzüsh körsitilgen.

Biz xitay da'iriliri bügün élan qilghan ma'arip pilanining pikir élish nusxisigha da'ir köz qarishini élish üchün Uyghur ziyaliyliridin türkiye ege uniwérsitétining proféssori alimjan inayet ependi bilen söhbet élip barduq.

Alimjan inayet ependi bu maddilarni oqup chiqqandin kéyinki tesiratini bayan qilip, xitaylar ezeldin béri Uyghurlarni assimiliyatsiye qilip yoqitish siyasitini qollinip kelgenlikini, yéqindin buyan xitay hakimiyiti bu qedemni téximu tézleshtürmekte ikenlikini, shundaqla buning sewebliri üstide toxtilip ötti.

Alimjan inayet ependi sözide hazirqi muhim mesilining Uyghurlarning xitaylar yolgha qoyuwatqan bu siyasetlerge qandaq pozitsiye tutushi mesilisi ikenlikini bildürüp, Uyghurlarning milliy teqdirige munasiwetlik bolghan mesilige sel qarimasliqi kéreklikini tekitlidi.

Alimjan inayet ependi sözining axirida, xitay hakimiyitining 10 yilgha oxshash nahayiti qisqa bir waqit ichide Uyghur milliy ma'aripini yoq qilishni nishan qiliwatqanliqini, emma buning undaq asan'gha toxtimaydighanliqini bildürdi. U xitay hakimiyiti eger qisqighina waqit ichide buni emelge ashurush üchün qattiq bésim wastilirini qollan'ghan teqdirde axirqi hésabta téximu köp qarshiliq heriketlirige duchar bolidighanliqini tekitlidi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.