Shwétsiyidiki Uyghur babur mexsutning qamaq jazasining uzartilghanliqi heqqide toxtaldi

Shwétsiyidiki xitay jasusi babur mexsut, shwétsiye grazhdani, ‏61 ‏yashliq Uyghur. 2007-Yili 6-may.

Shwétsiye metbu'atliri weqedin xewerdar erbablarning algha sürüshiche, stokholm rayonluq töwen sot mehkimisi bu yil 3 - ayda baburni 16 ayliq qamaq jazasigha höküm qilghandin kéyin, u töwen sotning hökümige qayil bolmay, stokholm shwétsiye erziyet ottura sot mehkimisi erz sun'ghan.

Ötken jüme küni ötküzülgen sot baburning erzige asasen échilghan bolup, analizchilarning eskertishiche, qamaq jazasining uzartilishi baburning kütmigen yéridin chiqqan. Qamaq jazasining uzartilishi teptish da'irilirining alqishigha érishken.

Teptish organliri babur üstidin délo turghuzghanda uninggha 4 yilliq qamaq jazasini bérishni telep qilghan idi. Shwétsiye sot mehkimisining höjjetliride eskertilishiche, teptish da'iriliri baburning herikiti noqul Uyghur siyasiy pa'aliyetchilirining uchurini xitaygha yetküzüp bérish bilen cheklinip qalmay, uning herikitining yene memliket ichi we sirtidiki Uyghurlarning bixeterlikige xewp yetküzüsh éhtimalliqi zor, dep qarighan.

 Nöwette erziyet sotining qararining axirqi höküm ikenliki yaki baburning yene bir derijilik yuqiri sot mehkimisige erz qilsa bolidighan-bolmaydighanliqi melum emes.

 Analizchilarning eskertishiche, baburning aliy sot mehkimisige erz qilish hoquqi bolghan teqdirdimu, lékin uning bu qétim erz qilishqa jür'et qilish- qilmasliqi bashqa bir mesile iken.

Shwétsiye Uyghur komitétining re'isi mahinur xanimning bildürüshiche, erziyet ottura sot mehkimisining qarari axirqi qarari bolup, uning yuqiri derijilik sot mehkimisige erz qilish pursiti bolmasliqi mumkin. Mahinur xanim emdiki mesile baburning qamaq jazasini ijra qilish mesilisi ikenlikini bildürdi.

Babur mexsut 2009‏ - yili 5 - ayda dunya Uyghur qurultiyining amérikida chaqirilghan 4 ‏- nöwetlik qurultiyigha qatniship, shwétsiyige qaytqandin kéyin uzun ötmey qolgha élin'ghan idi.

 Shwétsiye teptish da'irilirining ashkarilishiche, babur xitayning shwétsiye elchixanisini Uyghur köchmenliri we siyasiy pa'aliyetchilirining shexsi uchuri, ularning salametlik ehwali, sayahet, kishilik munasiwet we köchmenlik salahiyitige da'ir uchurgha bilen teminligen. Shwétsiye sot mehkimisining mezkur délo da'ir sot matériyallirida baburning uchur toplash obyékti asasliqi d u q re'isi rabiye qadir xanim, sherqiy türkistan uchur merkizining mes'uli abdujélil qaraqash, shwétsiyide panahliniwatqan sabiq gu'antanamo tutqunliridin adil ablikim, yawropa yashaydighan Uyghur zatliridin ataxan abdughéni d u q re'isi dilshat rishit qatarliq kishiler ikenliki ilgiri sürülgen.

Lékin, babur xitaygha jasusluq qilghanliqini ret qilip, özining xitay bilen dunya Uyghur qurultiyi arisida wasitichilik rol oynighan "elchi" ikenlikini bildürgen bolsimu, sot mehkimisi teptish da'irilirining eyiblishini yolluq, dep qarap, uni 18 ayliq qamaq jazasigha höküm qilghan. U, bu jeryanda 2 ay türmide tutup turulghanliqtin qamaq jazasi 16 aygha qisqartilghan idi.

Bu qétim erziyet ottura sot mehkimisi uning qamaq jazasini uzartip 2 yilgha chiqarghan bolup, burunqi 2 ay türmide yatqan waqtini nezerge tutup, omumi qamaq jaza mudditini 22 aygha chüshürgen.

Babur jasusluq délosi pash qilin'ghandin kéyin, shwétsiye teptish da'iriliri bu délogha nahayiti jiddiy mu'amile qilghan. Erziyet sotining jüme küni élan qilghan hökümitidin kéyin, teptish emeldari tomas lindistran muxbirlargha bayanat bérip, baburgha 4 yilliq qamaq jazasi bérilmigenlikidin epsuslinidighanliqini, lékin uning jazasining 6 ay uzartilghanliqidin memnun bolghanliqini bildürgen.

Babur jasusluq délosi shwétsiye bilen xitay arisida diplomatik sürkilish peyda qilip, shwétsiye hökümiti bu weqege chétishliq bir xitay elchixana xadimini chégradin qoghlap chiqarghan idi. Xitay hökümiti shwétsiyining bu herikitidin öch échip, béyjingda turushluq bir neper shwétsiye diplomatik xadimini chégradin qoghlap chiqarghan.

Babur jasusluq weqesi shwétsiyidiki Uyghurlarda jümlidin her qaysi döletlerdiki Uyghur jama'etchiliki arisida zor ghulghula qozghighan idi. Shwétsiye Uyghur komitétining re'isi mahinur xanim, shwétsiyidiki Uyghurlar hazirghiche bu weqening tesiridin qutulup bolalmighanliqini bildürdi.

Babur mexsutning 2009‏ - yili 6 ‏- ayda qolgha élinip, shwétsiye erziyet sot mehkimisi ötken hepte uning qamaq jazasini uzartqan'ghiche bolghan bu jeryan'gha bir yil 3 ay waqit ketti.

Shwétsiye teptish emeldari lindistranning eskertishiche, mezkur déloning nurghun döletlerdiki Uyghurlargha chétilidighan alahide bir délo ikenliki, bu délogha pul we jasusluq amili bir birge gireliship ketkenliktin uzun waqit ketkenlikini ilgiri sürgen.

Shwétsiye rayonluq töwen sot mehkimisi ilgiri chiqarghan qararida eskertip, "mezkur jasusluq weqesi kishilik hoquqqa hörmet qilmaydighan bir döletke xizmet qilghanliqtin ibaret bu pakitni nezerde tutqanda pewqul'adde éghir jinayettur" dégen idi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.