Uyghur tébabetchiliki xeterlik ehwalda qalmaqta

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

2 Ming yildin köprek tarixqa ige bolghan Uyghur tibabiti doriliri nurghun késelliklerge shipa, bolupmu yuqumluq zukam, a we b tipliq jiger yallughi, sozulma xaraktérlik kanay shaxche yallughi, ménge, yürek qan -tomur késellikliri, yellik boghum yallughi, aq késel, sunuq, tére késelliklirini dawalashta ünümi heqiqeten körünerlik iken.

Uyghur élining tengritagh tor bétide élan qilghan munasiwetlik melumatlarda körsitilishiche, Uyghur élide hazir nahiye derijiliktin yuqiri Uyghur tébabiti shipaxanisidin 42 si, 3 mingche késel karwiti, Uyghur tibabiti doriliri tetqiqat ornidin üchi bar iken. Lékin hökümetning Uyghur tibabiti üchün salghan meblighi yétersiz bolghanliqtin, nurghun mesililer ta hazirghiche hel qilinmighan.

Iqtisad we qollash kemchil

26 ‏- Féwral küni tengritagh tor bétide élan qilin'ghan "qiyin ehwalda qalghan Uyghur tébabetchiliki" namliq maqalide körsitilishiche, hazir Uyghur élining herqaysi jayliridiki Uyghur shipaxanilirining hemmiside dégidek iqtisadiy qiyinchiliq tüpeylidin dawalash üsküniliri intayin kemchil bolghan hetta ular kespiy ishlarda zörür bolghan apparatlar we ayallar késelliklirini tekshüridighan eswablarnimu sétiwalalmighan. Buningdin bashqa yene, hazir Uyghur tibabitide, yuqiri oqush tarixigha ige xadimlar tolumu kemchil bolup, warislarni terbiyilep yétishtürüsh mesilisi künséri éghirlashqan.

Uyghur élidiki birdin ‏- bir aliy derijilik Uyghur tibabiti mektipi, yeni shinjang Uyghur tibabiti aliy téxnikomining mudirining bildürüshiche, hazir Uyghur élidiki Uyghur tibabiti kespiy xadimi mingghimu yetmeydiken, kespiy oqush tarixi barlar aran 2 mingdin ashqan iken. Uyghur tibabiti sipide türlük kurs melumatigha ige xadimlar 35 pirsentni, aliy téxnikom melumatigha ige xadimlar 46% ni ottura we kespiy téxnikom melumatigha ige xadimlar we oqush tarixi yoqlar omumiy sanning yérimini igileydiken.

"Qiyin ehwalda qalghan Uyghur tébabetchiliki" namliq bu maqalide, aptor Uyghur tibabiti doriliri heqqide toxtilip "Uyghur tébabiti doriliri hazir tébet tébabiti, miyaw zu tébabiti doriliridek téz yükselmigen" dep tekitligen. Aptorning bildürüshiche, statistikigha qarighanda, 2004 ‏- yili xitay boyiche milliy tébabiti dorilirining mehsulat qimmiti 5 milyard 500 milyon yü'en bolghan, lékin Uyghur tébabiti dorilirining mehsulat qimmiti aran 50 milyon yü'en'ge yetken, yeni 1 % nimu igiliyelmigen.

Uyghur tibabet jewherlirining qanun teripidin qoghdilinishi yéterlik emes

Mezkur maqalide hazir Uyghur tébabetchilikining intayin qiyin ehwalda qalghanliqi tekitlinish bilen bir waqitta, Uyghur tébabiti dorilirining eqliy mülük hoquqini qoghdap qélish imkaniyitiningmu yoq boluwatqanliqi otturigha qoyulghan. Mesilen 96 xil Uyghur tébabiti dorisining arisida patént hoquqi barlar yaki memuriy jehette qoghdilidighini 5 % gimu yetmeydiken. Lékin tébet tébabiti we miyaw tébabiti dorilirining qoghdash nisbiti 60% tin ashidiken. Uningdin bashqa, teqlid qilip ishlepchiqirish qilmishi eslidinla nahayiti ajiz Uyghur tébabiti dorilirigha nisbeten yoqulush xaraktérlik apet bolghan.

Maqalida ashkarilinishiche, 2005 ‏- yilining axirighiche, 15 xil Uyghur tébabiti dorisini 91 karxana oxshitip yasiwalghan. Bu heqte radi'omizning ziyaritini qobul qilghan ismini melum qilishni xalimighan aptonom rayonluq milliy tébabetchilik doxturxanisidiki bir xizmetchi xadim yéqinqi bir nechche yildin buyan, mezkur doxturxanining 30 nechche xil dorining patént hoquqini xitay shirketlerge sétiwetkenlikini melum qildi.

Gerche Uyghur élide Uyghur tébabetchiliki xeterlik halette qéliwatqan bolsimu, Uyghur tébabiti we dorigerlikning chet'ellerdiki tetqiqat ishliri bir qeder közge körinerlik netijilerge érishmekte. Ataqliq Uyghur tébabiti tetqiqatchisi doxtur muhemmet ömer ependi türkiyige chiqip yerleshkendin kéyin, ürümchidiki Uyghur milliy tébabet doxturxanisigha mes'ul bolup turghan mezgilidiki tejribilirini yekünlesh asasida 10 nechche yil tiriship tetqiq qilish we emeliy dawalash arqiliq hazir istanbulda yawrupa buyiche ortaq tarqitilidighan Uyghur tébabiti dorilirini yasash we sétish shirkiti qorup chiqqan.

Uyghur tébabiti dorilirining tereqqiyatigha köngül bölüwatqan mutexessisler " Uyghur élide, Uyghur tébabiti doriliri xilmu -xil sewebler tüpeylidin tereqqiyat pursitidin mehrum qilinmaqta. Uyghur medeniyitining bu qimmetlik mirasi tashlap qoyulmaqta " dep endishe qilmaqta. (Méhriban)