Norwégiyide tibet we Uyghur mesilisi buyiche yighin échildi

• Muxbirimiz aygul yüsüpning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

2008 - Yili 3 - ayning 9 - küni norwégiyining paytexti oslo shehiridiki kishilik hoquq binasida tibet we Uyghur mesilisi buyiche yighin échildi. Bu qétimqi yighinni norwégiye tibet komitéti we kishilik hoquq organliri birliship oyushturghan bolup, yighin'gha her qaysi jaylardiki kishilik hoquq pa'aliyetchiliri,tibetler,Uyghurlar we norwég méhmanlardin bolup jem'iy 150ke yéqin kishi qatnashti.

Norwégiye tibet komitétining sahipxanliqida échilghan mezkur yighin'gha bu qétim yazghuchilar erkinlik mukapatigha érishken tibetlik ayal yazghuchi öserning éri "méning gherbiy diyarim, séning sherqiy türkistaning" qatarliq eserlerning aptori wang lishung asasliq méhman supitide qatniship tibet we Uyghur mesilisi heqqide doklat berdi.

" Uyghurlarning musteqilliq we démokratiye arzusigha hörmet qilish kérek "

Uch sa'etke yéqin dawamlashqan bu qétimqi yighinda wang lishung tibet we Uyghurlarning nöwette jiddiy duch kéliwatqan siyasiy,iqtisadiy we diniy mesililiri heqqide tepsiliy toxtilip,pakitliq resimler arqiliq yighin ishtirakchilirigha tibet we Uyghur élining hazirqi weziyitini chüshendürüp ötti.

Yighin axirida u Uyghur, tibet we norwéglarning Uyghur ili, tibet we xitay kommunistik hakimiyiti heqqide sorighan so'allirigha estayidil jawab berdi.

Wang lishung abdusemet ependining Uyghur élining nöwettiki kishilik hoquq weziyitining tibettinmu nachar ikenliki, Uyghurlarning démokratiye we musteqilliq arzusigha qandaq qaraydighanliqi heqqidiki sorighan so'aligha mundaq jawab berdi:"Uyghurlar duch kéliwatqan milliy we diniy mesile heqiqeten éghir. Men buni Uyghurlarning yurtigha seper qilish jeryanida öz közüm bilen kördum we anglidim. Men Uyghurlarning musteqilliq we démokratiye arzusigha hörmet qilish kérek dep qaraymen. Chünki Uyghur, tibet we bashqa her qandaq bir milletning öz arzusi buyiche erkin, démokratik we hör yashash hoquqi bar dep qaraymen. Xitay démokiratchilirining Uyghurlarning musteqilliq we démokratlishish arzusigha qandaq qaraydighanliqigha kelsek, bezilirining qarishi xitay kommunistik partiyisiningkidin chong perqlinip ketmeydu. Eger Uyghur qatarliq milletlerning erkinlik arzusigha hörmet qilinmaydiken, junggoning démokratlishish mesilisidin söz achqili bolmaydu. Lékin xitay hökümiti del eksiche, peqet zorawanliq usuli arqiliqla ularning erkinlik,kishilik hoquq teleplirini basturiwatidu. Eger bundaq dawamlishiwerse Uyghur élidimu xuddi bosniyidek qanliq toqunush yuz bérishi mumkin, emma bu toqunush bosniyige qarighanda nechche hesse artuq bolushi mumkin.Chünki Uyghur rayoni intayin keng, ahalimu bosniyige qarighanda nechche hesse köp, shunga bu ish axir bérip qanliq toqunushqa aylinip kétishi mumkin."

" Qosh til ma'aripi Uyghurlarni assimiliyatsiye qilish uchun yürgüziliwatqan pilan "

Wang lishung Uyghur mekteplirining xitay mekteplirige qoshuwétilishi we Uyghur til - yéziqining oqu - oqutushta istimaldin qaldurulushi qatarliq mesililer heqqide soralghan so'algha mundaq jawab berdi: xitay hökümitining mekteplerni qoshuwétishi,Uyghur til - yéziqini tedriji emeldin qaldurushi,xitay tilini asasliq hökümran tilgha aylandurushi Uyghurlarni asmiliyatsiye qilish uchun yürgüziliwatqan bir pilan bolup, bu hazir til mesiliside ochuq - ashkara qarshiliqning peyda bolushigha seweb boldi.

Ismini ashkarilashni xalimighan bir ependi wang lishungdin mundaq soridi:siz hem xitay démokratchisi hem Uyghur we tibet mesilisi heqqide köpligen eserlerni yazghan yazghuchi,lékin siz hazir xelq'araliq bir mukapatni tapshurup élish uchun norwégiyige pasport élip kélelidingiz, lékin Uyghur yazghuchisi nurmemet yasin özi yazghan bir parche esiri uchun xitay hökümiti teripidin 10 yilliq qamaq jazasigha höküm qilindi. Siz bu mesilini qandaq chüshendürisiz ? dégen so'aligha u mundaq jawab berdi: "bu so'algha esli junggo hökümiti özi jawab bérishi kérek. Emdi méning shexsi jawabimgha kelsem, bu xuddi ayalim tibet millitidin bolghanliqi üchünla bu yerge mukapatni tapshurup élishqa kilelmiginidekla bir ish bolup, siz éytqan yazghuchi del Uyghur millitidin bolghanliqi üchünla hökümet teripidin mushu adaletsiz mu'amilige uchrap türmige tashlan'ghan."

" Wang léchu'en olimpik bixeterlikini bahane qilip Uyghur,tibetlerni basturush herikitini téximu kücheytmekchi"

U yene, Uyghur élide yürgüzülüwatqan pilanliq tughut mesilisi heqqide soralghan so'algha mundaq jawab berdi:pilanliq tughut siyasitining Uyghur élide yürgüzülüshi heqiqeten éghir bolup, hamildar ayallarning qorsiqidiki hökümet teripidin pilansiz dep qaralghan bowaqlarning öltürülüp chüshürüshke mejburlinish ehwali bek éghir.Uyghurlar musulman millet bolghanlighi uchun qorsaqtiki balini öltürüshni éghir gunah dep hésablaydu. Shunga Uyghur rayonidiki hökümetke bolghan nurghun qarshiliqlar mushu tüpeylidin kélip chiqqan.

U axirida, xitayning bu yil yazda ötküzidighan olimpik yighini heqqide toxtilip mundaq dédi؛Uyghur élining partkom sékritari wang léchu'en téléwiziye istansisining ziyaritini qobul qilghanda, özini térrorchilarning öltürüsh qara tizimlikidiki birinchi shexs dep körsetken bolup, u bu arqiliq mesilini téximu jiddiy we yoghinitip körsitish arqiliq olimpik bashlinishtin burun olimpikning bixeterlikini qoghdashni bahane qilip Uyghur,tibet qatarliq milletlerni basturush herikitini téximu kücheytmekchi boluwatidu. (Aygül yüsüp)