ئۇيغۇرلار ھەققىدە ئىنسان ھەقلىرى دوكلاتى تەييارلاش قارارى ماقۇللانغان
2007.12.24
تۈركىيىدىكى "يېڭى چاغ" گېزىتىنىڭ 12- ئاينىڭ 20- كۈنىدىكى سانىدا "تۈرك دۇنياسى ئىتتىپاقلىققا چاقىرىلدى" ماۋزۇلۇق ماقالە ئېلان قىلىندى. ماقالىنىڭ كىچىك تېمىسىدا ئەنقەرەدە جەم بولغان تۈرك دۇنياسى ئىنسان ھەقلىرى تەشكىلاتلىرى چاقىرغان خەلقئارالىق يىغىندا مۇھىم قارارلار ماقۇللانغان دېيىلگەن. قاراردا شەرقىي تۈركىستاندىكى ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىلىرىگە ئالاھىدە يەر بېرىلدى دېيىلگەن بولۇپ، بۇ يىغىندا ماقۇللانغان شەرقىي تۈركىستان ھەققىدىكى قاراردا مۇنداق دېيىلگەن: "خىتايلارنى شەرقىي تۈركىستاندا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىنسانلىق قېلىپىدىن چىققان ئاسسىمىلياتسىيە سىياسىتىنى ئاخىرلاشتۇرۇشقا چاقىرىش، شۇنداقلا شەرقىي تۈركىستاندىكى ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكلىرىنى خەلقئارا سەھنىگە ئېلىپ چىقىش ئۈچۈن دەرھال ئەتراپلىق دوكلات ھازىرلاپ چىقىش."
بۇ قارار 12- ئاينىڭ 9- 10- كۈنلىرى ئەنقەرەدە چاقىرىلغان "ئىنسان ھەقلىرىنىڭ دېموكراتىيىگە بولغان تەسىرى" ماۋزۇلۇق خەلقئارالىق يىغىندا ماقۇللانغان بولۇپ، بۇ يىغىنغا ئۇيغۇرلارغا ۋاكالىتەن بىشكەك ئىنسان ھەقلىرى ۋە دېموكراتىيە جەمئىيىتى مەسئۇلى تۇرسۇن ئىسلام ئەپەندى قاتناشقان ۋە مۇھىم سۆز قىلغان ئىدى.
بۇ يىغىندا ئۇيغۇرلاردىكى ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكلىرىنى ئالاھىدە تەكىتلەشتىكى مەقسەت نېمە؟ "شەرقىي تۈركىستاندىكى ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىلىرى" ماۋزۇلۇق دوكلاتنى ھازىرلاشتىكى مەقسەت نېمە؟ بۇ دوكلاتنىڭ ئۇيغۇرلار دۇچار بولىۋاتقان ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكلىرىنى ئازايتىشتىكى رولى نېمە؟ دېگەنگە ئوخشاش سۇئاللارغا جاۋاپ تېپىش ئۈچۈن تۈرك دۇنياسى ئىنسان ھەقلىرى جەمئىيىتى باشلىقى ئابدۇللاھ بۇكسۇر ئەپەندى بىلەن سۆھبەت ئېلىپ باردۇق. (ئەركىن تارىم)
مۇناسىۋەتلىك ماقالىلار
- ئاكىسى خىتاي ھاكىمىيىتى تەرىپىدىن ئۆلۈم جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغان بىر ياش بىلەن سۆھبەت
- كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتى، ئاۋسترالىيە باش مىنىستىرىنى خىتايغا بېسىم ئىشلىتىشكە چاقىردى
- ئىنسان ھەقلىرى كۈنىدە ئىنسانلىق تراگېدىيىسى
- ئالماتادا ئۇيغۇرلار كىشىلىك ھوقۇق كۈنىنى خاتىرىلىدى
- كانادادا ئۇيغۇرلار سۈكۈتتە تۇرۇپ كىشىلىك ھوقۇق كۈنىنى خاتىرىلىدى
- ئۇيغۇرلار دۇنيا ئىنسان ھەقلىرى كۈنىنى ئەنقەرە شەھەر مەركىزىدە خاتىرلىدى
- ئۇيغۇرلار دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق كۈنىنى ۋاشىنگتوندىكى خىتاي ئەلچىخانىسى ئالدىدا خاتىرىلىدى
- گوللاندىيىدە " ئۇيغۇرلارنىڭ ھەج پائالىيىتىگە ئەركىنلىك" دېگەن شۇئار ئاستىدا كەڭ كۆلەملىك نامايىش ئۆتكۈزۈلدى
- دېموكراتىيىنىڭ ئىنسان ھەقلىرىگە بولغان تەسىرى
- خەلقئارا ئىنسان ھەقلىرى كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن شىۋېتسىيىدە نامايىش
كۆپ كۆرۈلگەن خەۋەرلەر
RFA
- ئىستانبۇلدا «ئۇيغۇر مەھەللىسى» قۇرۇلۇشىنىڭ پۈتۈپ چىقىشى مۇناسىۋىتى بىلەن ئېچىلىش مۇراسىمى ئۆتكۈزۈلدى
- نۇرى تۈركەل: «ئامېرىكانىڭ ئانامنى ئەكېلىشىنى ئۇيغۇرلارغا كۆرسىتىۋاتقان غەمخورلۇقىنىڭ ئىپادىسى، دەپ قارايمەن»
- تورونتو ئۇنىۋېرسىتېتى دوكلاتى: «ئۇيغۇر ئايال كىشىلىك ھوقۇق قوغدىغۇچىلىرى ۋە ژۇرنالىستلار خىتاينىڭ مىسلى كۆرۈلمىگەن باستۇرۇشىغا ئۇچرىغان»
- ب د ت دا مىللەتلەرنىڭ ۋەكىللىك قىلىش ھەق-ھوقۇقلىرى مۇھاكىمە قىلىندى
- بوسنىيە ئىرقىي قىرغىنچىلىقىدىن ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىغا نەزەر