Bingtüen - Uyghur éli ichidiki musteqil impériye (2)

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

"Junggo iqtisad heptiliki " zhurnilida bérilgen maqalide ashkarilinishiche , xitay Uyghur élide bingtüen polklirini üzlüksiz kéngeytiwatqan bolup, téxi 2004 - yilila xoten diyarigha 244 polkini qurghan bolup, mezkur polk 3 yil ichide 217 ming 300 mo térilghu yer igiligen. Maqalide yene, 2006- yiligha kelgende mezkur meydandiki ishchi ‏- xizmetchilerning otturiche kirimi 8861 yüen'ge yetken bolup, bu yil yene kirim nisbiti 35 pirsent ashidighanliqi körsitilgen.

Xitay déhqan :" yurtimizda térilghu yer kemchil bolghanliqtin Uyghur élige yer izdep kelgen"

Halbuki, maqalining bu qismida bérilgen, "junggo iqtisad heptiliki" zhurnili muxbirining 244 - meydan'gha yéqinda xénendin kélip yerleshken lyu fuchün isimlik bir xitay bilen élip barghan söhbiti kishini chongqur oygha salidu.

Lyu famililik bu yil 31 yashliq xitay bolup, oz yurtida térilghu yer kemchil bolghanliqtin Uyghur élige yer izdep kelgen iken. U mundaq dégen: " shinjanggha kélishimdiki asasiy meqsitim bolsa yurtimizda térilghu yer az bolup, adem béshigha aran 3 modin toghra kélidu, emma bu yerde 65 mo toghra kélidu."

Lyu famililik yene, meydandiki méwilik derexlerning aldin tikip qoyulghanliqini, sughurush esliheliri aldin ornitilghanliqini intayin memnunluq bilen tilgha élip: " méning qilidighinim , peqet shu nersilerge köz- qulaq bolup qoyushtinla ibaret bolup, méwe pishqanda meydan sizge sétiship béridu téxi" dégen we bu yerge kélip ikkinchi yilila 58 ming yüen kirim qilghanliqini qoshumche qilishni ésidin chiqarmighan.

Bingtüen ahalisining kishi béshigha toghra kélidighan yilliq kirimi 11 ming 835 yüen

"Junggo iqtisad heptiliki" zhurnilida bingtüen heqqide bérilgen maqalide körsitilishiche, hazir bingtüen ahalisining kishi béshigha toghra kélidighan yilliq omumiy kirimi 11 ming 835 yüen xitay puli bolup, bingtüendin igiligen melumatlarda, tarim derya wadisigha jaylashqan bir polkining su ishlirigha mes'ul xadimi özlirining yilliq kirimining 15 ming yüen etrapida bolup, yerlikningkidin köp üstün ikenlikini bildürgen.

Undaqta yerlik déhqanlarning yilliq kirimi bingtu'enningkidin qanchilik perqlinidu? bu heqtiki so'alimizgha aqsu diyaridiki bir déhqanning radi'omizgha éytqanliri delil bolalisa kérek.

Yerlik déhqanlarning yilliq iqtisadi kirimi bingtu'enningkidin jiq töwen

Ziyaritimizni qobul qilghan bu déhqan qérindishimizning bildürüshiche, aqsudiki bir polk aqsu derya déltisining yuqiri éqinigha jaylashqan bolup, derya süyini asasen kontrol qilidiken.

Bu déhqanning bildürüshiche yene, yerlik déhqanlarning yilliq iqtisadi kirimi bingtu'enningkidin jiq töwen bolup, yiligha 2000 yüen. Uning bildürüshige qarighanda , bingtüenning yerliri asasen salalashturulghan étizlar bolup , déhqanchiliq ishliri asasen mashinilashqandin bashqa , hökümetning alahide ghemxorluqigha érishidighan bolghachqa bingtüenning iqtisadi kirimi yaxshi iken.

Xitayning bingtüen'ge bunche köp ghemxorluq qilishtiki sewebni, shixenze uniwérsitétining sabiq oqutquchisi hazir amérikida yashawatqan Uyghur ziyaliy ilshat ependi, weten ichi we sirtidiki Uyghur musteqilliq dawasining küchiyishige egiship, xitayning bingtüenning ornini we bingtüen xitaylarning iqtisadi küchini yuqiri kötürüshning intayin muhimliqini tonup yetkenlikide dep körsetti.

Uyghur élide mewjut bostanliqning 50 pirsent qismi bingtüen ilkide

Bingtüen Uyghur élige yerleshken 50 nechche yil mabeynide Uyghur ili bostanliqidin 74 ming 500 kwadrat kilométir zémin igiligen.

Maqalidin ashkarilinishiche, bingtüen hazir Uyghur élide mewjut bostanliqning 50 pirsentidin artuq qismini da'irisige alghan bolup, hazir bingtüen da'iriside 15milyon 550 ming mu térilghu yer we kelgüside ichish pilan qilghan 9 milyon 620 ming modin artuq yer bar iken. Emma mezkur maqalide bu bingtüen mushu ötken 53 yil jeryanida özleshtürgen bostanliq dep süretlinip bingtüenning Uyghur élige qoshqan töhpisi süpitide körsitilgen.

Tyen chilyaw xanim:" ularning shu bostanliqni we bayliqni égiliwalghanliqida shek yoq"

Xitayning dölet ehwali we siyasitini tetqiq qilidighan teshkilat junggo informatsiye tetqiqat jem'iyitidiki tetqiqatchi tyen chilyaw xanim , gerche hazirche bu heqte heqiqiy sanliq melumatlar toluq bolmisimu, emma yuqirida tilgha élin'ghan bingtüen bashqurushidiki 50 pirsent bostanliqni bingtüen özleshtürgen bolmastin belki igiliwalghan dep körsetti. U mundaq dédi: " shuninggha ishinimenki , ular shu zéminni öz kontrolluqigha alghan bolup, ularning shu bostanliqni we bayliqni égiliwalghanliqida shek yoq."

Uyghur élige a'it sanliq melumatlargha qarighanda, Uyghur élining omumiy yer kölimi 1 milyon 600 ming kwadrat kilo métir bolup, buningda adem yashashqa bab kélidighan bostanliq kölimi 136 ming kwadrat kilométir.

Xitay hökümet da'iriliri bergen sanliq melumatlargha qarighanda , Uyghur ili omumiy nopusi20 milyon 815 ming bolup bularning ichide xitaylarning nopusi 7 milyon 980 ming din artuq ( bingtüenni öz ichige almaydu).

Mana shu 20 milyondin artuq xelq 136 ming kwadrat kilométir bostanliqning yérimida tirikchilik qilsa, qalghan yérimida 3 milyon'gha yéqin bingtüenlik azade yashaydighanliqigha a'it pakitlar, we bingtu'enning Uyghur diyarining kelgüsi we Uyghur xelqning mewjutluqi mesilige qara kölengge tashlap turuwatqanliqi nurghun Uyghurlargha namelum bir ri'alliqtur. (Jüme)