Ваң лечүәнниң сөзлири уйғурларниң аптономийидин бәһриман болуватқанлиқини инкар қилиду

• Мухбиримиз меһрибанниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

"Шинҗаң университети" ниң бир темиға есилған тәшвиқат тахтиси. Үстидики қурда "дөләт байриқини сөйүп, дөләт шеирини оқуп, путунғуада сөзлишәйли" дегән сөзләр, астидики қурда "үрүмчи шәһәрлик тил – йезиқ хизмити комитети назарәтчиликидә ясалди" дегән сөзләр йезилған.

Техи бундин икки күн илгири, аптоном районниң партком секретари ваң лечүән үрүмчидә ечилған чәтәл мухбирлирини күтивелиш йиғинида мәзкур райондики хитай әмәс милләтләрниң ишсизлиқ мәсилиси һәққидә тохтилип, "аз санлиқ милләтләрниң хизмәт тепишиниң тәс болушиға уларниң хитай тилини яхши билмигәнлики сәвәб болмақта, шуңа һазир уйғур елидики әң җиддий мәсилә аз санлиқ милләтләрниң пәрзәнтлирини башланғуч мәктәпкә кириштин бурунла хитай тилида тәрбийиләш мәсилисидур. Шундақ қилғандила аз санлиқ милләтләрниң әмгәк күчи сапасини яхшилиғили болиду" дәп көрсәткән.

10 ‏- Айниң 19 ‏- күни үрүмчидә ечилған аптоном районлуқ 7 ‏- қетимлиқ компартийә вәкилләр йиғинида, у йәнә уйғур елидики әң җиддий мәсилиләрниң йәнә бири, үч хил күчкә зәрбә бериш дәп тәкитләп, "шинҗаңниң муқимлиқини сақлап туруштики әң асаслиқ вәзипимиз ‘үч хил күч’ кә зәрбә бериш һәрикитини изчил һалда давамлаштуруштин ибарәт" дәп билдүргән.

Хитай даирилириниң қиливатқанлири зомигәрлик

Аптоном районниң партком секретари болған ваң лечүәнниң бу сөзлири чәтәлдики уйғур тәшкилатлириниң қаттиқ наразилиқини қозғаш билән бир вақитта, хитай тәшкилатлириниңму қаттиқ әйиблишигә учримақта.

Радиомизниң зияритини қобул қилған вашингтондики хитай учур мәркизиниң мәсули ляв тйәнчи ханим уйғур елиниң һазирқи һалити һәққидә тохтилип, "хитай һөкүмити йеқинқи йиллардин буян ‘ғәрбни ечиш сиясити астида, мәзкур районни һәр тәрәпмиләп қәдәмму қәдәм хитайлаштурмақта. Мәсилән, хитай һөкүмитиниң көчмәнләр сиясити һазир уйғур елидики йәрлик милләтни әслидики көп санлиқ нопустин аз санлиқ нопусқа айландуруп қойди. Буни аз дәп, көчмән болуп кәлгән хитай миллити уйғур тилини өгиниш бир яқта турсун, әксичә, уйғурлар хитай тилини өгинишкә мәҗбур болмақта. Йәнә келип хитай тили билмигәнләргә хизмәт йоқ дегини бәкму һәддидин ашқанлиқ. Уйғурлар әвладму ‏- әвлад мушу земинда яшап кәлгән турса, уларға өз тилиңдин ваз кечип, бизниң хитай тилимизни өгән, хитай тилини өгәнмисәң саңа хизмәт йоқ' дегәнлик бәкму йолсизлиқ вә зомигәрлик қилғанлиқ" дәп билдүрди.

Д у қ: ваң лечүәнниң сөзлири уйғурларниң аптономийидин бәһриман боливатқанлиқни инкар қилиду

Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшад ришит әпәндиму ваң лечүәнниң ишсизлиқ мәсилисини хитай тили билиш ‏- билмәслик билән мунасивәтлик дегәнлики һәққидә тохтилип, ваң лечүәнниң бу сөзлириниң алди билән уйғурлар аптономийидин бәһриман боливатиду, дегән тәшвиқатни инкар қилидиғанлиқини оттуриға қойди.

Зияритимизни қобул қилған дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшад ришит әпәнди сөһбәт җәрянида йәнә, ваң лечүәнниң әзәлдин тәкитләп келиватқан вә бу қетимму алаһидә әскәртип өткән үч хил күч' кә қарши туруш һәрикити һәққидә тохтилип, ваң лечүәнниң бу сөзлириниң мәркизи һөкүмәткә вәкиллик қилидиғанлиқини, буниң уйғурларниң һәрқандақ уссулдики паалийәтлирини "үч хил күч" баһаниси билән бастуридиғанлқини ейтти.

Аз санлиқ милләтләр районидики хәлқниң өзи буниңға җиддий қариши керәк.

Вашингтондики хитай учур мәркизиниң тәһрири лияв тйәнчи ханим "хитай һөкүмитиниң азсанлиқ милләтләр районини қаттиқ контрол қилип, уларни тил вә мәдәнийәт җәһәттә пүтүнләй йоқ қилиш үчүн қоллиниватқан зораванлиқ түзүмини йүргүзүши хәлқара қанунғиму хилап бир иш" дәп тәкитләп, мундақ деди:

"Хитай һөкүмити бу хил зораванлиқ түзүмини пәқәт шинҗаңдила ишләткән әмәс, улар моңғул районидиму худди мушуниңға охшаш сиясәтлирини йүргүзүп, мәзкур җайдики әслидики көп санлиқ нопусни игилигән моңғул миллитини аз санлиқ нопусқа айландуруп, көчмән хитай миллитини мәзкур җайдики көп санлиқ нопусқа айландурған. Шуниң билән бир вақитта, моңғулларни пүтүнләй хитайлаштуруп болған. Һазир улар шинҗаңдиму мушундақ қилишқа киришти. Буниңдин башқа тибәттиму бара -бара мушундақ қилиши мумкин. Бу наһайити хәтәрлик бир иш, аз санлиқ милләтләр районидики хәлқниң өзи буниңға җиддий қариши керәк. Йәни түрлүк йоллар арқилиқ хитай һөкүмитиниң бу хил зораванлиқ қилмишини пүтүн дуняға билдүрүши керәк. Хәлқара җәмийәтму бу хил мәсилиләргә җиддий позитсийидә болуши керәк". (Меһрибан)