Wang léchüenning sözliri Uyghurlarning aptonomiyidin behriman boluwatqanliqini inkar qilidu

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

"Shinjang uniwérsitéti" ning bir témigha ésilghan teshwiqat taxtisi. Üstidiki qurda "dölet bayriqini söyüp, dölet shé'irini oqup, putun'ghu'ada sözlisheyli" dégen sözler, astidiki qurda "ürümchi sheherlik til – yéziq xizmiti komitéti nazaretchilikide yasaldi" dégen sözler yézilghan.

Téxi bundin ikki kün ilgiri, aptonom rayonning partkom sékrétari wang léchüen ürümchide échilghan chet'el muxbirlirini kütiwélish yighinida mezkur rayondiki xitay emes milletlerning ishsizliq mesilisi heqqide toxtilip, "az sanliq milletlerning xizmet tépishining tes bolushigha ularning xitay tilini yaxshi bilmigenliki seweb bolmaqta, shunga hazir Uyghur élidiki eng jiddiy mesile az sanliq milletlerning perzentlirini bashlan'ghuch mektepke kirishtin burunla xitay tilida terbiyilesh mesilisidur. Shundaq qilghandila az sanliq milletlerning emgek küchi sapasini yaxshilighili bolidu" dep körsetken.

10 ‏- Ayning 19 ‏- küni ürümchide échilghan aptonom rayonluq 7 ‏- qétimliq kompartiye wekiller yighinida, u yene Uyghur élidiki eng jiddiy mesililerning yene biri, üch xil küchke zerbe bérish dep tekitlep, "shinjangning muqimliqini saqlap turushtiki eng asasliq wezipimiz ‘üch xil küch’ ke zerbe bérish herikitini izchil halda dawamlashturushtin ibaret" dep bildürgen.

Xitay da'irilirining qiliwatqanliri zomigerlik

Aptonom rayonning partkom sékrétari bolghan wang léchüenning bu sözliri chet'eldiki Uyghur teshkilatlirining qattiq naraziliqini qozghash bilen bir waqitta, xitay teshkilatliriningmu qattiq eyiblishige uchrimaqta.

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan washin'gtondiki xitay uchur merkizining mes'uli lyaw tyenchi xanim Uyghur élining hazirqi haliti heqqide toxtilip, "xitay hökümiti yéqinqi yillardin buyan ‘gherbni échish siyasiti astida, mezkur rayonni her terepmilep qedemmu qedem xitaylashturmaqta. Mesilen, xitay hökümitining köchmenler siyasiti hazir Uyghur élidiki yerlik milletni eslidiki köp sanliq nopustin az sanliq nopusqa aylandurup qoydi. Buni az dep, köchmen bolup kelgen xitay milliti Uyghur tilini öginish bir yaqta tursun, eksiche, Uyghurlar xitay tilini öginishke mejbur bolmaqta. Yene kélip xitay tili bilmigenlerge xizmet yoq dégini bekmu heddidin ashqanliq. Uyghurlar ewladmu ‏- ewlad mushu zéminda yashap kelgen tursa, ulargha öz tilingdin waz kéchip, bizning xitay tilimizni ögen, xitay tilini ögenmiseng sanga xizmet yoq' dégenlik bekmu yolsizliq we zomigerlik qilghanliq" dep bildürdi.

D u q: wang léchüenning sözliri Uyghurlarning aptonomiyidin behriman boliwatqanliqni inkar qilidu

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshad rishit ependimu wang léchüenning ishsizliq mesilisini xitay tili bilish ‏- bilmeslik bilen munasiwetlik dégenliki heqqide toxtilip, wang léchüenning bu sözlirining aldi bilen Uyghurlar aptonomiyidin behriman boliwatidu, dégen teshwiqatni inkar qilidighanliqini otturigha qoydi.

Ziyaritimizni qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshad rishit ependi söhbet jeryanida yene, wang léchüenning ezeldin tekitlep kéliwatqan we bu qétimmu alahide eskertip ötken üch xil küch' ke qarshi turush herikiti heqqide toxtilip, wang léchüenning bu sözlirining merkizi hökümetke wekillik qilidighanliqini, buning Uyghurlarning herqandaq ussuldiki pa'aliyetlirini "üch xil küch" bahanisi bilen basturidighanlqini éytti.

Az sanliq milletler rayonidiki xelqning özi buninggha jiddiy qarishi kérek.

Washin'gtondiki xitay uchur merkizining tehriri liyaw tyenchi xanim "xitay hökümitining azsanliq milletler rayonini qattiq kontrol qilip, ularni til we medeniyet jehette pütünley yoq qilish üchün qolliniwatqan zorawanliq tüzümini yürgüzüshi xelq'ara qanun'ghimu xilap bir ish" dep tekitlep, mundaq dédi:

"Xitay hökümiti bu xil zorawanliq tüzümini peqet shinjangdila ishletken emes, ular mongghul rayonidimu xuddi mushuninggha oxshash siyasetlirini yürgüzüp, mezkur jaydiki eslidiki köp sanliq nopusni igiligen mongghul millitini az sanliq nopusqa aylandurup, köchmen xitay millitini mezkur jaydiki köp sanliq nopusqa aylandurghan. Shuning bilen bir waqitta, mongghullarni pütünley xitaylashturup bolghan. Hazir ular shinjangdimu mushundaq qilishqa kirishti. Buningdin bashqa tibettimu bara -bara mushundaq qilishi mumkin. Bu nahayiti xeterlik bir ish, az sanliq milletler rayonidiki xelqning özi buninggha jiddiy qarishi kérek. Yeni türlük yollar arqiliq xitay hökümitining bu xil zorawanliq qilmishini pütün dunyagha bildürüshi kérek. Xelq'ara jem'iyetmu bu xil mesililerge jiddiy pozitsiyide bolushi kérek". (Méhriban)