Wén jyabawning apet mezgilide xelqtin kechürüm sorishi semimiymu?


2008.02.11

Xitay bash ministiri wén jyabaw aldinqi hepte, qar apitige uchrighan xelqtin epu soridi. Bu arqiliq, xitay hökümitining tebi'iy apetlerdin mudapi'e körüsh xizmitidiki ajizliqni étirap qildi. Közetküchilerning qarishiche, xelqtin epu sorash xitay hökümitining xelq bilen munasiwet tarixidiki bir yéngiliq. Bu yéngiliq xitay hökümitining bügünki dunyawi yüzlinish bolghan démokratik idiyining tesirige uchrawatqanliqining ipadisimu we yaki yuz bérish éhtimali bolghan xelq isyanidin hakimiyitini qoghdashning waqitliq bir charisimu?

Közetküchilerning qarishi her xil

Xelqni hökümettin üstün bilish, heqiqetning küchini qoral-yaraqning küchidin üstün tonush démokratik ellerning qimmet qarishidiki muhim bir terkip. Del mushu sewebtin,démokratik ellerdiki hakimiyetler ötmüshte ötküzgen xataliqliri tüpeylidin öz xelqidinla emes, qoshna ellerdinmu epu sorighan.

Mesilen, gherbiy gérmaniye bash ministiri konrad adénar, 1951 ‏- yili yehudiylardin epu sorighan we gérman hökümiti isra'iliyige tölem töleshke qoshulghan. Sherqi gérmaniye parlaménti 1990 ‏- yili isra'iliyidin we pütün dunyadiki yehudiylardin epu sorighan. Amérika parlaménti 1988 ‏-yili, 2 ‏- dunya urushi mezgilide naheq mu'amilige uchrighan amérikidiki yaponluq wetendashliridin epu sorighan we her bir ziyankeshlikke uchrighuchigha 20 ming dollardin tölem töligen.

Sowét ittipaqi 1990 ‏- yili 2 ‏- dunya urushi mezgilide türmide qetli qilin'ghan polsha ofitsérliri üchün, polshadin epu sorighan. 1992 ‏-Yili jenubiy afriqa prézidénti, F.W.Klerk Ötmüshte irqiy ayrimchiliq tüzümi sewebidin jenubiy afriqidiki 5 milyon aq tenlik puqraning 30 milyon qara tenlik puqra üstidin yürgüzgen mutleq hökümranliqi üchün epu sorighan. 1998 ‏-Yili kanada, yerlik milletler bolghan indi'anlarning medeniyitige qarshi élip bérilghan zorawanliq heriketliri üchün epu sorighan.

Junggoche alahidilikke ige kechürüm sorash

Xitayda 2008 ‏-yiligha qeder qoshna ellerdin emes, öz xelqidinmu epu sorash bolup baqmighan. Peqet 2008 ‏-yili kirishi bilen, xitay dölet emeldarlirining xelqtin epu sorishi arqa-arqidin 3 qétim körüldi, bular, shenshi ölkilik ormanchiliq nazaritining saxta yolwas weqesi heqqide, xitay döletlik hawa rayi idarisining apettin toghra melumat bérelmigenliki heqqide, bash ministir wén jya bawning apettin toluq mudapi'e körelmigenlik heqqide bolup, bu kechürümning semimiylik derijisi yenila közetküchilerning mulahize nuqtisi bolup kelmekte.

Xitay közetküchilerdin lu juning bayan qilishiche,xitay dölet hawa rayi idarisining bashlighi jéng chaghan harpisida bayanat élan qilip, özlirining hawa rayidin aldin melumatni toghra bérelmigenliki üchün xelqtin epu sorighan. Emma kechürümnamisining arqisida, bundaq uzun'gha sozulghan qar yéghishidin aldin melumat bérishke hazirqi zaman téxnikisining ajizliq qilidighanliqini, bundaq bir apettin chet ellerningmu toghra melumat bérishining mumkinsizlikini eskertip, bayanatining bash qismida tilgha alghan kechürümini inkar qilghan.

Bu kechürümnamini junggoche alahidilikke ige kechürüm dep qarighan aptor wén jyabawning kechürüminimu oxshashla semimiy emes dep qaraydu. Közetküchilerning qarishiche, eger xitay rastinla, xelqni hökümettin üstün bilidighan ish bolsa aldi bilen xelqqe erkin saylam hoquqini bergen bolatti؛ eger rastinla xataliqini tonush we étirap qilish pezilitini yétildürgen bolsa aldi bilen, tebi'iy apettin emes, özliri biwaste keltürüp chiqarghan siyasiy apet ziyanliri üchün epu sorishi kérek idi. Chünki xitay kommunist hakimiyitining epu sorishini kütüp turghan chong-chong weqeler bar, bulardin biri tyen'enmén weqesi, xitay kommunist hakimiyiti öz puqralirining démokratiye telipini tanka bilen basturghan qilmishini xata dep étirap qilmay turup, bashqa qilmishliridin epu sorishi xelqni aldashtin bashqa nerse emes.

Xitay démokratiye bilen mustebitlikning arisida yol izdewatidu

Yene bezi közetküchilerning qarishiche, xitay kommunistlirining 4 ‏- ewlad rehberlik qatlimi özini xelqtin üstün tutushqa pisxologik nuqtidin qadir emes. Chünki aldinqi ewlad kommunist rehberlik qatlamliri dunyada kommunizimning ghelibisige shahid idi, nöwettiki rehberlik qatlimi bolsa, kommunizimning meghlubiyitining shahidliri, ular bu meghlubiyetning xitayda yüz bérishning peqetla bir waqit mesilisi ikenlikini tonup yétiglik. Shunga ular, hakimiyitini qoghdap qélishning charisi süptide démokratiye bilen mustebitlikning arisida bir ottura yol izdewatidu. Wén jyabawning kechürüm sorishi ene eshu izdinishtin kichik bir isharet. (Shöhret hoshur)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.