Gherb döletliri nimishqa xitay bilen qachqunlarni ötküzüp bérish kélishimi imzalashni xalimaydu?


2007.05.30

Xitay da'iriliri gherb elliri bilen qachqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashqa shundaqla gherb ellirini siyasi hem idé'ologiyilik ixtilaplardin waz kéchishke ündep kéliwatqan bolsimu, lékin gherb elliri xitay bilen bundaq bir kélishim imzalashtin özini qachurup kelmekte.

Analizchilarning eskertishiche, xitayda musteqil edliye séstimisi qurulmighiche gherb ellirining xitay bilen tutqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalash mumkinchiliki qiyin. Undaqta gherb elliri nimishqa xitay bilen tutqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashni xalimaydu ?

Xitay bilen qachqunlar kélishimi imzalighan gherblik döletler nahayiti az

Xitay hökümiti bu yil mart éyida fransiye bilen qachqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalighandin kéyin, hazirghiche xitay bilen bu xil kélishim imzalighan döletler 29 gha yetti. Lékin fransiye, portugaliye we ispaniyidin bashqa gherbtiki köpchilik döletler xitay bilen tutqunlarni ötküzüp bérish kélishimi imzalashtin özini qachurup kelmekte.

Xitayning hökümet bashqurushidiki én'glizche chiqidighan " junggo " géziti, xitayning gherb döletliri bilen tutqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashqa tirishiwatqanliqini, bolupmu xitay tashqiy ishlar ministirliki emeldari du'en jyélongning " biz tereqqi qilghan döletler bilen ikki tereplimilik ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashqa tirishmaqtimiz," dégenlikini xewer qildi.

"Junggo" gézitining eskertishiche, xitay hökümiti gherbtiki ölüm jazasi cheklen'gen döletlerni xatirjem qilish meqsitide bu döletler qachqunlarni xitaygha qayturup berse, ularni ölüm jazasigha höküm qilmaydighanliqigha kapalet bergen.

Xitay sot mehkimiliri bashqilarning közini boyaydighan bir shekilmu ?

"Junggo" géziti, xitayning gherb döletliri bilen " siyasi bir tereplimilik we idé'ologiyilik ixtilaplarni" bir chetke qayrip qoyup, tutqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashni arzusi qilidighanliqini bildürgen bolsimu, lékin köpchilik gherb döletliri we kishilik hoquq teshkilatliri xitay siyasi we edliye sistémisining bir tereplimiliki shundaqla chong dilolargha kompartiye kontrolliqidiki siyasi qanun komitéti aldin'ala mexpiy höküm chiqiridighanliqini bildürmekte.

Kishilik hoquq teshkilatlirining eskertishiche, xitay sot mehkimiliri bashqilarning közini boyaydighan shekildin ibaret bolup, eyiplen'güchining hoquqi tégishlik kapaletke ige emes bolupla qalmay, xitay yene ölüm jazasini keng -kölemde ijra qiliwatqan dölet.

Fransiye bu yil 3- ayda xitay bilen qachqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalighanda xelq'ara kechürüm teshkilati fransiye hökümitini tenqid qilghan.

Kechürüm teshkilati, gherbning xitay bilen qachqunlar kélishimi imzalishigha qarshi

Xelq'ara kechürüm teshkilatining asiya - tinch okyan rayoni ishlirigha jawapkar mes'uli t. Kumar, mezkur teshkilatning xitay bilen tutqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashqa qarshi chiqishtiki sewebi, xitay ölüm jazasini yolgha qoyuwatqan dölet bolghanliqidur, dep körsetti.

U," xitay ölüm jazasi yolgha qoyuluwatqan dölet. Shunga biz tutqunlarni ötküzüp bérish we ötküzüwélish kélishimi imzalashqa qarshi turimiz. Buningda asasliqi ölüm jazasining roli bar,chünki biz ölüm jazasigha qarshi turimiz," deydu. "Junggo géziti"ning eskertishiche, hazirgha qeder 800 din artuq iqtisadi jinayetchige saqchilar teripidin tutush buyruqi chiqirilghan bolup, bu kishiler xitay bilen qachqunlarni ötküzüp bérish - ötküzüwélish kélishimi bolmighan döletlerde qéchip yürüwatidu, dep qaralmaqta iken.

Xitay hökümiti 7 yildin béri kanadadin shyamén yü'enxu'a shirkitining bash mudiri ley changshingni qayturup bérishni telep qiliwatqan bolup, xitay hökümiti uning üstidin 30 milyard yüenlik yü'enxu'a etkeschilik délosining jawapkari, dep tutush buyruqi chiqarghan. Lékin ley changshingning adwukati ley changshingni ölüm jazasi yolgha qoyuluwatqan bir döletke qayturush kanada qanunigha xilap, dep erz qilmaqta.

Xitay "zor derijide yol qoyuwatamdu ? "

Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki t. Kumar yene xitayning bezi döletlerge qachqunlarni qayturup berse, ölüm jazasi bermeydighanliqigha kapalet bergenliki heqqide toxtaldi. U, eger xitay konkirit délolarda qachqunlargha ölüm jazasi bermeydighanliqigha wede qilsa, tutqunni ötküzüp bérish - bermeslik mesilisi her bir döletning özige baghliq bolsimu, lékin bu döletler ölüm jazasi bérilidighan konkirit jinayi délolarda qachqunni ötküzüp bergen teqdirde kechürüm teshkilati buninggha qarshi turidighanliqini bildürdi.

Lékin xitay qanun sahesidiki mutexessisler bolsa xitayning qachqunlargha ölüm jazasi bermeydighanliqigha wede qilghanliqini kökke kötürmekte. Nenkey uniwérsitéti qanun tetqiqat ornining mudiri jang yong, fransiye axbarat agéntliqigha béyjing hökümitining xitaygha ötküzüp bérilgen qachqunlargha ölüm jazasi bermeslikke wede bergenliki " zor derijide yol qoyghanliqtur," deydu.

Qachqunlar xitaygha ötküzüp bérilse, adil sotlinamdu ?

Amérikidiki mutexessislerning eskertishiche, iqtisadi jinayetchilerni ötküzüp bérish we ötküzüwélish mesilisi dewrimizde döletler otturisidiki muhim hemkarliq türi bolsimu, lékin ötküzüwalghuchi dölette qanun tüzümning saghlam yaki emesliki yenila bu yerdiki hel qilghuch mesilidur.

Xitayning qanun ramkisi qurulush basquchida turiwatqanliqini tekitligüchi analizchilar," xitaydiki sotchi, teptish we saqchilar choqum bu ramka ichide meshghulat élip bérishni ügünishi kérek,"dep qarimaqta. Ularning eskertishiche," gherblik erbaplar da'im tekitleydighan bir mesile, eger bir qachqun xitaygha qayturup bérilse, hetta bu qachqun nahayiti eski adem bolghan teqdirdimu, bu kishi heqiqi qanun bilen sotlinamdu ? yaki siyasi organlarning tesiridiki sotchi we teptishler biperwaliq bilen chiqarghan hökümning qurbani bolup qalamdu ? dégen mesilidur. (Erkin)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.