Amérika dölet mejlisi ezasi xelq puli qimmitini tengsheshni telep qildi


2005.06.09
CHINA_CURRENCY2005_200.jpg
Yüz yüenlik xelq puli.AFP

Amérikining nyo-york shtatidiki kéngesh palata ezasi shumér charliz charshenbe küni washin'gtondiki xelq'ara munasiwetler komitétida, amérika kéngesh palatasining néme üchün xelq puli qimmitini tengsheshni telep qilidighanliqini chüshendürdi hemde eger xitay buninggha chare qollanmisa, u halda amérika terepning xitayning amérikigha ékisport qilidighan barliq mallirigha 27.5٪ Baj qoyidighanliqini bildürdi.

Qattiq telep

Amérika kéngesh palatasi bu yil 4 -ayda, kéngesh palata ezasi shumér charliz we jenubiy karolina shitatining jumhuriyetchi kéngesh palata ezasi lindsiy grehemning, xelq pulini tengshesh mesilisidiki qarar layihisini köp sanliq awaz bilen maqullighan bolup, layihide xitay hökümitige bésim ishlitip, ular 10 yildin buyan özgertmey turuwalghan xitay pulining amérika dolliri bilen bolghan tégishish nisbitini 6 ayning ichide özgertish kérekliki telep qilin'ghan hemde eger xitay buninggha qoshulmisa yaki derhal chare qollanmisa, amérikining xitay amérikigha ékisport qilidighan barliq mallirigha 27.5٪ Jaza xaraktérlik baj qoyush telep qilin'ghan.

Palata ezasi shumér yene, özining bu mesilidiki mutexessislerdin igiligen melumatlirigha asaslinip, xitay xelq puli qimmitining az dégen 15٪ tin 40٪ kiche az mölcherlen'genlikini bildürdi. U mundaq dédi:

"Biz xitay hökümitini bir axshamning ichidila xelq pulini muqim tutuwélishtin erkin qoyup bérishke ötüshini telep qilmaymiz. Biz xitayning xelq pulini erkin qoyup bérish pilani tüzülgen éniq waqit jedwilini körsitishini telep qilimiz. Shundaq bolghanda andin biz xelq pulining erkin bazargha yüzlinish qedimining qandaq bésiliwatqanliqini éniq körüp turalaymiz".

Meqset erkin sodining heqiqi rolini jari qildurush

Bir qisim kishiler, amérika hökümitining künsayin éshiwatqan soda passip balanisini azaytish üchün xitaygha xelq puli kontrolluqini boshitish heqqide dawamliq bésim ishlitiwatqanliqini körsetken bolup, bu heqte toxtalghan kéngesh palata ezasi shumér ependi buning tüp seweb emeslikini bildürüp mundaq dédi:

Bizning hazirghiche qolgha keltürginimiz peqet xitayning quruq wediliri boldi. Shunga eger mushundaq quruq söhbetla bolup, bashqa ilgirilesh hasil bolmisa, bundaq söhbetning héchqandaq ehmiyiti bolmaydu.

"Bu layihe hergizmu amérikining soda tengpungsizliqini hel qilishni meqset qilmighan. Lékin elwette, xitay puli tengshelse, amérikining soda passip balanisigha paydisi bolushi mumkin. Mesilen bu hetta 25٪ töwenlishi mumkin. Emma bu yene bashqa asiya döletliriningmu puligha munasiwetlik. Shundaqla xitay, xelq pulini tengsheshtin sirt yene, pulni erkin qoyuwétish tüzülmisini ornutushi kérek. Shunga biz chiqarghan bu layihining meqsiti, erkin sodining heqiqiy rolini toluq jari qildurush xalas".

Paydinila közlep mesuliyettin özini qachurush xitayning nöwettiki siyasiti

Shumér sözide yene xitayning, peqet dunya erkin sodisidin payda körüshnila bilip, erkin sodida ada qilishqa tégishlik mes'uliyettin özini tartiwatqanliqini, hetta xitay hökümitining xitay shirketlirining amérikining eqliy mülkige dexli-teruz qilish qilmishlirigha köz yumuwatqanliqini tekitlidi. U yene, amérika hökümitining xélidin béri di'alog we söhbet yoli arqiliq bu mesilini hel qilishqa tiriship kelgenlikinimu eskertti. U mundaq dédi:

"Biz ishinimizki, xitay bilen söhbetla élip barghanning héchqandaq ünümi bolmaydu. Chünki, biz xitay bilen söhbetlishiwatqili 3-4 yil boldi, lékin buning héchqandaq netijisi bolmidi. Bizning hazirghiche qolgha keltürginimiz peqet xitayning quruq wediliri boldi. Shunga eger mushundaq quruq söhbetla bolup, bashqa ilgirilesh hasil bolmisa, bundaq söhbetning héchqandaq ehmiyiti bolmaydu".

Soda erkin boluwatqandikin, xelq pulimu erkin bolsun

Kéngesh palata ezasi shumér sözide yene, ular maqullighan mezkur layihining, xelq pulining tégishish mesiliside xitay hökümitige bolghan pozitsiyining qet'iylikini körsitipla qalmay, xitayning xelq puli mesilisidiki meydanini qayta oylishishigha türtke bolidighanliqini bildürdi.

Shumér ependi, bezi kishilerning "xitayning pütün dunyadiki import-ékisport sodisi asasiy jehettin tengpung. Xitaygha qaritilghan xelq puli qimmitidiki eyibleshlerning hemmisi xitayni qesten yaman körsitish" dégen köz qarashlirigha jawaben mundaq dédi:

"Bizning hergizmu xitayni yaman körsitish meqsitimiz yoq. Adette siz birsini eyibligende, u haman sizge uni yaman qilishqa urun'ghanliqingiz bilen taqabil turidu. Eger xitayning dunyadiki import-ékisport sodisi hazir tengpung boliwatqan bolsa, u halda xitay xelq pulinimu erkin tutsun!".

Shumér ependi sözide yene, ular otturigha qoyghan bu layihining dunya erkin sodisini qoghdash bilen birge, xitayni erkin sodining belgilimilirige boysundurushni meqset qilghanliqini eskertti.(Peride)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.