Xitay-afriqa muhakimisi we xu jintaw ipadiligen siyasiy burulush

• Muxbirimiz welining bu heqtiki melumati
• Download story audio

"Roytrs agéntliqining béyjingdin xewer qilishiche, béyjingda 11 ‏- ayning 3 ‏- küni xitay -afriqa muhakimisi we xitay - afriqa dölet bashliqlirining aliy derijilik uchrishishi bashlinip 6 ‏- noyabir küni ayaghlashqan. Bu pa'aliyet ayaghlishish aldida xu jintaw jenubiy afriqa qatarliq döletlerning prézidéntliri bilen ayrim -ayrim halda uchriship istratégiyilik hemkarliq ornitipla qalmastin, belki özi bilen pikir ixtilapi bolghan bénin, tago, éritiriye, zimbabuwi, we nigiriylerdiki öktichiler bilenmu ayrim-ayrim körüshüp, öz ‏- ara zor payda yetküzidighan kélishimlerni tüzgen. Xitayda ötküzülgen xitay-afriqa muhakimisi we xitay -afriqa dölet bashliqlirining aliy derijilik uchrishishi heqqide, béyjing uniwérsitétining chet'ellerning iqtisadiy neziriyisini tetqiq qilish merkizidiki proféssor shya yéliyang ependi bilen amérika sherq-gherb uniwérsitétining siyasiyshunas proféssori yang liyü ependi erkin asiya radi'osida obzor élan qildi.

Xu jintaw bu qétimqi yighin arqiliq chong burulush yasidi

Amérika sherq-gherb uniwérsitétining siyasiyshunas proféssori yang liyü ependining mulahize qilishiche, burun maw zédung afriqa döletlirini "üchinchi dunya" dep atap, "ulargha yardem bérish" dégenni köp tekitligen, ju inleymu afriqa döletlirini uda 6 qétim ziyaret qilip alaqe baghlashqa tirishqan bolsa, déng hoquq tutqandin kéyin, u amérika, yawrupa döletlirige köp ehmiyet berdi, emma afriqa döletlirige köngül bölmidi. Hazir xu jintaw bu qétimqi yighin arqiliq chong burulush yasidi, afriqa döletlirige intayin köngül bölüshke bashlidi. Bu bir chong burulush . Proféssor yangning mulahize qilishiche, xitaydiki bu qétimqi chong burulush asasen, birinchidin, xitayning bayliq menbelirige bolghan éhtiyaji, afriqida mol néfit, tömür, mis beden bayliqliri bar. Ikkinchidin, xitayning istratégiye éhtiyaji. Xitay dunyada bir chong dölet bolmaqchi. Afriqida 50 nechche dölet bar, jenubiy afriqa, misir qatarliq xelq'arada tesiri küchlük döletlerge biperwaliq qilsa bolmaydu. Xitay ular bilen yéqinlishishta, amérikigha taqabil turushni meqset qilidu, elwette. Üchinchidin, teywen mesilisi. Teywen bilen diplomatik munasiwiti bar 24 döletning 9 i afriqida, xitay hazir teywenni qollaydighan döletlerni xitayni qollaydighan qiliwalmaqchi.

Buningda xitayning téximu köp ehmiyet bériwatqini siyasiy meqset

Béyjing uniwérsitétining chet'ellerning iqtisadiy neziriyisini tetqiq qilish merkizidiki proféssor shya yéliyang ependining mulahize qilishiche, afriqida 50 nechche dölet bar, bu qétimqi xitay-afriqa muhakimisige 48i keldi. Yighinda xitay terep afriqa döletliridin 10 milyard amérika dolliridin artuq qerzni élip tashlighanliqini jakarlidi. Emma xitayning dölet puqraliri buninggha "nam -abruy üchün xelqning pulini bikargha bériwetti" dep qarshi turuwatidu. Buningda xitayning téximu köp ehmiyet bériwatqini siyasiy mesile. Afriqida nigériye bir muhim dölet, xitay emdi uninggha tömür yol yasap bérish arqiliq, uning xitaygha bolghan köz qarishini özgertip, özige béqindi qiliwalmaqchi.

Xitay afriqa döletliridiki kishilik hoquq mesililiri bilen kari yoq

Amérika sherq-gherb uniwérsitétining siyasiyshunas proféssori yang liyü ependining mulahize qilishiche, xitay bilen afriqining soda munasiwiti aran 25 milyard amérika dolliriliq soda, bu san gerche amérika, yawrupalar bilen afriqa otturisidiki soda munasiwitige sélishturghanda nahayiti köp yiraqta tursimu, emma xitay köpinche halda afriqidiki 800 milyon nopusqa we ularning igilikidiki mol bayliq menbelirige köz tikmekte. Xitay bu meqset üchün afriqa döletlirining amérika bilen yawropaning erkinlik, démokratiye, döletni qanun bilen idare qilish dégen siyasitini anche xalap ketmeydighanliqidin paydilan'ghan. Chünki xitayning ulardiki kishilik hoquq mesililiri bilen kari yoq. Belki ular bilen ang -pikir jehette bir.

Xitayning özini dunyada chong dölet qilip tiklesh arzusimu yoq emes

Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi mehemmet toxti ependining qarishiche, xitay - afriqa munasiwitidiki bu chong özgirishni xitay eng burun afriqa döletliridin özini b d t da étirap qildurush üchün paydilan'ghan idi. Hazir köpinche halda teywenni yétim qaldurush üchün afriqidin paydiliniwatidu. Eng axirqi hésabta yenila amérikigha taqabil turushni meqset qilidu, xitayning özini dunyada chong dölet qilip tiklesh arzusimu yoq emes, uning emelge éshish yaki ashmasliqi bashqa gep. (Weli)