Üzülüp qalghan xitay ‏- amérika kishilik hoquq di'alogi qaytidin bashlanmaqchi

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérika tashqi ishlar ministiri kandiliza rayis. Source: State Department Site

Amérika birleshme agéntliqi, amérika tashqi ishlar ministirliqidiki bir xadimning sözini neqil keltürüp, amérika tashqi ishlar ministiri kandiliza rayis xanimning, xitay tashqi ishlar ministiri yang jéchigha bir qanche muhim mesile üstide özining teleplirini otturigha qoyghanliqini bildürgen, emma mezkür xadim rayis otturigha qoyghan mesililerning qaysi mesililer ikenliki toghrisida éniq ipade bildürmigen.

Xitay bilen amérika ikki dölet 1990 ‏- yilidin buyan kishilik hoquq mesilisi üstide qerelsiz di'alog qurup kelgen. Biraq prézidént jorj bush 2002 ‏- yili textke chiqqandin kéyin, amérika xitayning bergen wediside turmighanliqini, yeni birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq komitéti tekshürüsh guruppisining xitaydiki weziyetni tekshürüshige qoshulmighanliqini bahane qilip, ikki terepning bu mesile üstidiki di'alogi toxtap qalghan idi.

Xitay terep 2004 ‏- yili amérikining, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq komitétining junggoni eyibleydighan bir qarar layihisini qollighanliqini bahane qilip, gerche mezkür qarar layihisi testiqlanmighan bolsimu, ikki terep otturisidiki di'alogni pütünley tonglitiwetti.

Emma kishilik hoquq teshkilatliri, prézidént bush hökümitining izchil türde, xitayning kishilik hoquqqa xilap qilmishlirigha köz yumush pozitsiysini bildürüp kéliwatqanliqini shuningdek amérikining bu arqiliq, koriye mesilisi, iran mesilisi hemde térrorluqqa zerbe bérish herikiti qatarliq tereplerde béyjingning qollishigha érishkenlikini ilgiri sürmekte.

Gherb metbu'atlirida kandiliza rayisning, bu qétim xitayda élip baridighan ziyaritining asasliq meqsidi shimaliy koriye yadro qorallirini bir terep qilish mesilisde xitayning türtkilik rol oynap, shimaliy koriyige bésim ishlitidighanliqi, bulardin sirt amérika xitay otturisida üzülüp qalghan kishilik hoquq di'alogini qayta bashlash mesilisi ikenliki éniq tekitlen'gen. Lékin xitay metbu'atlirida ikki terepning kishilik hoquq di'alogini eslige keltürüsh toghrisida héchnerse déyilmigen.

Xitay metbu'atlirida néme üchün, xitay ‏bilen amérikining üzülüp qalghan kishilik hoquq di'alogini eslige keltürüsh heqqidiki mezmunlar tilgha élinmaydu, bu heqte öz qarashlirini bayan qilghan amérika Uyghur birleshmisining aktip pa'aliyetchiliridin ilshat ependi mundaq deydu.

Yene bir qisim közetküchiler, xitayning kishilik hoquq mesiliside, amérika bilen di'alogni eslige keltürüshi xitaygha yenila bésim élip kélidighanliqini, chünki xitayda kishilik hoquq yaxshilinishqa qarap mangmay, eksiche kündin - kün'ge nacharliship kétiwatqanliqi, bolupmu xitayning olimpik murasimini ötküzüsh salahiyitige ige bolushtin burun xelq'aragha bergen wediside turmighanliqi nöwette eng köp tilgha éliniwatqan bir mesilige aylan'ghinini otturigha qoyushmaqta. (Eqide)