B d t 2009 - yili xitayning kishilik hoquq xatirisini tekshüridu
2007.11.15

Bu yil iyunda, birleshken döletler teshkilati, eza döletlerni kishilik hoquq xatirisini tepsiliy körüp chiqishni qobul qilishqa mejburlaydighan bir qatar belgilimilerni turghuzghan bolup, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishimu mezkur belgilimilerge qoshulidighanliqini bildürgen idi. Mezkur belgilimide békitilgen tüzümler buyiche, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishining ichide qurulghan "omumyüzlük qerellik bahalash" xizmet guruppisi 2008- yilidin 2011 - yilighiche birleshken döletler teshkilatigha eza 192 döletning kishilik hoquq xatirisini tepsiliy tekshürüp chiqidiken.
Tibet herikitini qollighuchilar guruppisining 12- noyabir xewer qilishiche, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishi özining bu yil siéntebirdiki 6- nöwetlik yighinida, 2009- yilining bashlirida, xitayning kishilik hoquq xatirisini tepsiliy tekshürüp chiqishni békitken.
Xikks xanim: " kona sistémida, tekshürüshtin özini qachurush qestide bolghan küchlük döletler amal qilip qutulup qalatti"
Kishilik hoquqni közitish teshkilatini kishilik hoquqni yershari xaraktérlik terghib qilish bölümining diréktori peggy xikks xanimning körsitishiche, "omumyüzlük qerellik bahalash" tüzülmisi buyiche, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishi, barliq eza döletlerning kishilik hoquq mejburiyitini ada qilish ehwalini qerellik halda tekshürüp turidighan bolup bu, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishige eza barliq döletlerni öz ichige alidiken, hemme döletlerge oxshash ölchem qoyidiken we teng mu'amile qilidiken.
Uning bildürüshiche yene, kishilik hoquq kéngishi bu nöwet tonushturghan sistémida eza döletlerning hemmisi birdek tekshürülidighan bolup, burunqidek tekshürülüshini xalimaydighan küchlük döletler amal qilip qutulup qalidighan ehwallardin saqlan'ghili bolidiken.
U mundaq dédi: "kona sistémida, tekshürüshtin özini qachurush qestide bolghan küchlük döletler amal qilip qutulup qalatti, bularning ichide xitaymu bar idi. Rusiye, xitay we amérikigha oxshash döletlerning kishilik hoquq mesilisige a'it qarar maqullash bek teske toxtap kelgen. Bu sistémida bolsa her bir eza dölet her töt yilda bir qétim tekshürülidu. "
U yene, kishilik hoquq xatirisi jehette her qandaq bir dölette ilgiri sürülmise bolmaydighan yerlerning barliqini, shunga mushu xildiki mesililerni tekshürüp turushta birleshken döletler teshkilati békitken bu yéngi tüzülme muhim ehmiyetke ige ikenlikini körsetti.
Amérika Uyghur jem'iyitining bash katipi Uyghur kishilik hoquq qurulushi programmisi ishlewatqan alim siytofning bildürüshiche, ilgiri birleshken döletler teshkilatigha eza döletler ichide xitayni himaye qilidighan diktator döletlermu köp bolghanliqtin xitayda izchil depsende qilinip kéliniwatqan kishilik hoquq mesilisining birleshken döletler teshkilatida otturigha qoyulmighanliqini, emma bu yéngi sistémidin xitayning özini choqum qachuralmaydighanliqini bildürdi.
Xikks xanim ": bu sistéma xitaydiki kishilik hoquq depsendichiliklirini közitip turushta ijabiy rol oynaydu"
Bu qétim birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishi tonushturghan mezkur yéngi tüzülmining xitaydiki kishilik hoquq xatirisige qandaq özgirishlerni élip kélidighanliqi heqqide sorighan so'alimizgha kishilik hoquqni közitish teshkilatidiki xikks xanim, mezkur sistémining tunji qétim yolgha qoyulghanliqini, téxiche bashqa döletlerni tekshürüshke bashlimighanliqini shunglashqa netijining qandaq bolidighanliqi heqqide bir nerse démekning tes ikenlikini we bu sistémining yenila xitaydiki kishilik hoquq depsendichiliklirini közitip turushta ijabiy rol oynaydighanliqini körsetti.
U mundaq dédi:" eger yüz bérishke tégishlik ishlarning bezi terepliride özgirish bolup qalsa, bizge oxshash teshkilatlarning eng ümid qilidighini, xitaydiki üzlüksiz yüz bérip turidighan kishilik hoquq depsendichilikini tekshürüp turidighan konkrétni közitish méxanizmi we kishilik hoquq kéngishining bahalishida telep qilin'ghan tereplerde xitay körsetken emeller heqqide doklat bérip turush méxanizimining shekillinishi."
Alim séyitofning körsitishiche, mezkur tekshürüsh sistémisi élip kélidighan bir ijabiy terep bolsa, xitaydiki kishilik hoquq mesilisining birleshken döletler teshkilatidek xelq'araliq sorunda otturigha qoyulushi bolup, buning xitaydiki kishilik hoquqning depsende qilinishigha oxshash bir qatar rezil qilmishlarning yaxshilinishigha türtkilik rol oynishi mumkin iken.
2009 - Yili birleshken döletler teshkilatining ikki xil tekshürüshige duch kélidu
Tibet herikitini qollighuchilar guruppisi bergen xewerdin melum bolushiche, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishining "omumyüzlük qerellik bahalash" xizmet guruppisi 2009- yilning béshida xitayning kishilik hoquq xatirisini tepsiliy tekshürüp chiqqandin bashqa yene,, xitay kishilik hoquq kéngishining tekshürüshini qobul qilishtin bir nechche ay ilgiri birleshken döletler teshkilatining ten jazasi we qiynashqa qarshi turush komitéti, mezkur közetchi komitétqa sun'ghan dunyadiki bashqa döletlerning qiynash, ten jazasi bérish, bashqa wehshiy we insan qélipidin chiqqan jazalash wasitilirige qarshi maqullan'ghan jenwe kélishimnamisining rohigha qanchilik derijide ri'aye qilghanliqi heqqide xitay üstide teyyarlan'ghan 4 - qétimliq doklatini közdin kechüridu. (Jüme)
Munasiwetlik maqalilar
- Dunya kishilik hoquq közitish teshkilati xitayda axbarat erkinliki izchil qamal qiliniwatqanliqini otturigha qoydi
- Mutexessis martin: xelqara térrorchiliqqa qarshi heriket siyasiy panahlan'ghuchilargha zerbe bérip qoymaqta
- Mérkél xanim xitayni axbarat we söz-pikir erkinlikini qoyuwétishke qistidi
- An'géla mérkél: xitay oyunning xelq'ara qa'idisige boysunushi kérek
- Xitay démokratliri emdi chet'ellerde turup néme ish qilalaydu?