Xitayning chiqish yoli birla: démokratiye

• Muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay kommunist partiyisining bash sékritari xu jintaw, 17 - qurultaydiki doklatida, qurultay ezalirini xitayda inaq jem'iyet berpa qilishqa chaqirdi. Buning bille, xitay kommunist partiyisining bir partiyilik hakimiyet tüzümidin waz kechmeydighanliqinimu éniq bildürdi. Undaqta, xu jintawning inaq jem'iyet berpa qilish chaqiriqining emeliylishish mumkinchiliki barmu? bu témida muhakime yürgüziwatqanlar ichide, xitay ziyaliysi lyaw zishéngning qarishi mundaq: xitay démokratiye yoligha mangmay turup, xitay jem'iyitide inaqliqtin söz échish mumkin emes.

" Hoquq bölüshüwélish yighini"

Liyaw zishéng, "boshün " tor bétide élan qilghan maqaliside, "17 -qurultayni, bir top byurokratlarning, bir zalgha topliship olturup, hoquq we menpe'et teqsimati élip bérishtin bashqa nerse emes" dep körsitidu.

Liyaw zishéngning qarishiche, hazirqi mesile, xitay kommunist partiyining öz xataliqini tonuyalmasliqida emes, mesile hoquqtin waz kéchelmeslikide. Xitay jem'iyitidiki inaqsizliqning menbesi nahayiti éniq we addiy, xitay jem'iyitide, bashqurghuchi qatlam bilen bashqurulghuchi qatlam arisidiki munasiwetning erkin xalash yoli bilen emes zorlash bilen, mejburi shekillen'genlikide؛ eger xitay jem'iyitide xitay xelqi öz bashliqlirini özliri saylap chiqalisila, pütün mesilining yiltizi hel bolghan bolidu.

"Özara yol qoyushush kérek"

Liyaw zishéng bashqa siyasiy öktichi yazghuchilardek, xitay kommunist partiyisi aghdurup tashlanmay turup, xitay jem'iyiti tüzelmeydu dep qarighuchilardin emes, u xitay kommunist partiyisining, islahat yoli bilen hem özini hem xelqini qutquzalaydighanliqigha ishen'güchilerdin.

Shunga u, nöwettiki mewjut siyasiy tüzülmide menpe'etliri toqunushiwatqan her ikki terep menpe'etliridin qismen waz kéchishi we bir-birige yol qoyushi kérek, dep qaraydu.

Hel qilghuch chare erkin saylam

Liyaw zishéng, xitay jem'iyitidiki mutleq köp sandiki inaqsizliqning sewebini, asasiy qatlam kadirlirining zomigerliki dep körsitidu. Uning qarishiche, ularning zomigerlik qilishining yiltizi bolsa, ular xelq teripidin saylanmay, yuqiridin teyinlen'gen bolushidur. Shunga mesilini hel qilishning yoli, nahiye we ölke derijilik emeldarlar erkin saylam bilen wezipe élishi kérek, shundila, asasiy qatlam emeldarliri xelqning nazariti astigha chüshken bolidu, xelqi aldida jawabkarliq bolidu؛ yuqirigha xushamet qilip, xelqni qaqti-soqti qilish istilining yiltizigha palta urulghan bolidu.

"Bash aghrisa bashni, put aghrisa putni dawalash kérek, bir döwe quruq shu'ar bilen héch mesilini hel qilghili bolmaydu" dep eskertken aptor, nahiye we ölke derijilik erkin saylamni, birdin bir chiqish yoli dep qaraydu we buni her ikki terep üchün paydiliq dep körsitidu . Yeni aptorning qarishiche, bu yol bilen, xitay kommunist partiyisi öz xelqining ishenchisige érisheleydu, dunya jama'etchiliki aldidiki xunükleshken obrazini tüziyeleydu. Téximu kelgüside yüz bergüsi chong bir toqunushning aldi élinidu.

Proffésorlar nime deydu?

Fransiye axbarat agéntliqining, 15 ‏- öktebir küni xitayning shyamén shehiride élip barghan xelqning rayini sinash ziyaretliridin élin'ghan jawablar, liyaw zishéngning " junggoning birdin bir chiqish yoli démokratiye" dégen pikrini qollash teripide.

Mezkur agéntliqining ziyaritide jenubiy sheher gézitining obzorchisi:" bu qurultay inaq jem'iyet berpa qilidu dep ishen'gen adem eqli binormal ademdur" dégen. Sün jongshen uniwérsitétning proféssori ey shyawming pikir bayan qilip, " néme üchün inaq jemiyet qurush shu'ari otturigha chiqidu? chünki, inaqliq bolmighanliqi üchün elwette, déhqanning yérini karxanichi tartiwalidighan jayda inaqliq bolmaydu" deydu.

Chong endishe bu nuqtida

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, xitay ziyaliyliri ichide, démokratiyini birdin bir qutulush yoli dégen pikirni mu'eyyenleshtürgüchiler bolghinidek, inkar qilghuchilarmu az emes. Bulardin beziliri, asasiy qatlam emeldarliri xelq teripidin saylansa, xelq teripidin saylan'ghan emeldarlarning xitay kommunist partiyisidin hésab soraydighanliqi, we yaki merkezge yeni xitay kommunist partiyisige qarighularche ita'et qilmaydighanliqi, bu seweblik xitay kommunist hakimiyitiningmu tehditke duch kélidighanliqi bu sewebtin, xitay kompartiyisining herqandaq bir shekildiki erkin saylamdin qachidighanliqini körsitidu.

Yene bezi közetküchiler bolsa, xitay démokratiye yoligha mangsa, xitaydiki az sanliq millet rayonliridimu milliy iradige wekillik qilidighan kadirlar qoshunining hakimiyet bashliridin orun alalaydighanliqi,milliy mesililer ashkara muzakire qilinish zémini hazirlinidighanliqi, buning bilen, Uyghur, tibet qatarliq milletlerning musteqilliq heriketliride téximu zor ilgirilesh bolidighanliqini texmin qilishidu. (Shöhret hoshur)