Хитай рәһбәрлири демократийә дегән аталғуниң мәнисини өзгәртмәктә


2007.10.30

Хитай гезитлиригә қарайдиған болсақ, хитай коммунист партийисиниң оргини 'хәлқ гезити' һазир пүтүн мәмликәттә 17 ‏- қурултайниң роһини изчиллаштуруп 'җуңгочә сотсялизм' дегән идийини тикләшни җиддий тәшвиқ қиливатиду.

Бу тәшвиқатларда, 17 ‏- қурултайниң 'роһи' ни демократийә дәватиду, җуңгочә сотсиялизм дәватиду. 'Шинҗаң хәвәр тори' да баян қилинишичә, ваң лечуән әпәндиму уйғур аптоном районида , 17 қурултайниң роһини өгинишниң биринчи басқучи 10 ‏- айдин 11 ‏- айниң ахириғичә, иккинчи басқучи 12 ‏- айниң ахириғичә болиду, дәп бәлгилигән.

Ваһаләнки, хитайда һазир мундақ бир чоң нәзирийә тәрғибати болуватқанда, 'йеңи әсир журнили' да баян қилинишичә, америкидики колумбийә университетиниң профессори андру натан әпәнди "хитай рәһбәрлири һазир дәватқан 'демократийә' дегән сөз һечқачан адәттә пүтүн дуня бирдәк чүшинидиған , ғәрб дөләтлиридә кәң көләмдә йолға қоюлуватқан 'демократийә' әмәс" дәп көрсәткән. Бу профессорниң ениқлишичә, 'хитайда әмәлдарларниң хәлқ тәрипидин сайланмайдиғанлиқи, бәлки уларни коммунист партийә өзи бәлгиләп қойидиғанлиқи, хитай рәһбәрлири буни демократийә дәватқанлиқи, мана бу дәл ғәрб әллиридә йолға қоюлуватқан , ғәрб әллиридә әркинлик вә тәрәққият тәң әмәлгә ашурулған демократийигә түптин охшимайдиған йери.

ялланма әдибләрниң гәп оюни

'Йеңи әср журнили'да елан қилған "хитайдики ялланма әдибләр 'демократийә' дегән аталғуниң тәбирини өзгәртмәктә" дегән обзорда баян қилинишичә, бейҗиңниң сиясий мутәхәссиси йү кепиң 'демократийә дегән яхши нәрсә' дегән бир мақалини йезип, униңда "демократийә дегәнниң бәлгиси бивастә сайлам әмәс, бәлки һакимийәткә назарәт қилишқа пуқраларни қатнаштуруштин ибарәт" дейиш арқилиқ, пүтүн дуняда йолға қоюлуватқан демократийә түзүмини қәстән бурмилиған.

'Йеңи әср журнили'да елан қилинған бу обзорда баян қилинишичә, хитайдики бундақ ялланма әдибләр һазир, номуссизларчә гәп оюни арқилиқ 'демократийә' дегән аталғуниң тәбирини өзгәртип хәлқни аздурмақта. Улар ғәрб әллиридә йолға қоюлуватқан, дөләтни тәрәққи қилдуруватқан 'демократийә'ниң тәбирини өзгәртип, уни коммунист рәһбәрлири шәкил орнида пайдилинидиған бирхил 'яхши нәрсә'гә айландуруп бәрмәктә.

Һәтта пикир баян қилиш әркинлики болмиған хәлқ мустәбит һакимийәткә қандақ назарәтчилик қилалайду?

‏-‏ ялланма әдибләрниң өзлири бурмилап чиққан 'демократийә' ни 'җуңгочә сотсиялизм' дегән, әмма әмәлийити һечқачан сотсиялизм болмиған йәнә бир бимәнә нәрсә билән бирләштүргәнликиму бирхил начар 'иҗадийәт'‏ , ‏-‏ дәп баян қилиниду 'йеңи әср журнили'да елан қилинған бу обзорда, ‏-‏ хитайдики бәзи ялланма әдибләр 'җуңгочә сотсиялизм' дегән, әмәлийәттә һәргизму әқилгә мувапиқ болмиған бундақ шәкилни 'пуқралар һакимийәткә назарәт қилидиған' түзүм дәп атаватиду. Мундақ бир адди суалға җаваб бәрсунки, һазирқидәк, һәтта пикир баян қилиш әркинликиму болмиған хәлқ мустәбит һакимийәтни қандақ назарәт қилалайду?

Дуняда әһвали охшимайдиған һәр қандақ дөләтни тәрәққи қилдуралиған 'демократийә' қандақ қилип хитайға бап кәлмәйдикән?

‏-‏ Бундақ ялланма әдибләр коммунист мустәбитлири билән бир гуруһ болуши натайин, дәп баян қилиниду, ‏- 'йеңи әср журнили'да елан қилинған бу обзорда ‏, ‏- әмма улар мустәбитләргә һәмдусана оқуп җан беқишқа адәтләнгән , шуңлашқа улар номус қилмастин, һәрхил ғәлитә гәп оюни қилиду. Әгәр қоюлған суалларға җаваб берәлмисә, дәрһал 'һәр бир дөләтниң әмәлий әһвали бир-биригә охшимайду' дәп баһанә көрситиду. Әмәлийәттә дуняда әмәлий әһвали охшаш болмиған дөләтләрниң һәммисигә бап келиватқан , уни тәрәққиятларға башлаватқан һазирқи 'демократийә' түзүми қандақ қилип хитайға бап кәлмәйдикән?

Мавзедуң, дең шавпиңларму 'демократийә'ниң мәнисини өзгәртиш мәқситигә йетәлмәй аләмдин өткән иди

‏-‏ Демократийә дегән дуняниң һәммә йеригә баб келидиған нәзирийила әмәс, бәлки синақтин өткән әмәлийәт, әмма ялланма әдибләр пәқәт мустәбитләргә һәмдусана оқуп җан беқишқа адәтләнгән , ‏-‏ дәп баян қилиниду 'йеңи әср журнили'да елан қилинған бу обзорда , ‏-‏ хитайда 'демократийә' дегән аталғу хәлққә натонуш әмәс, бу аталғу өткән әсрниң бешидила хәлқ ичидә кәң ғулғула қилинишқа, чүшинилишкә башлиған вә демократийә хәлқниң нәзиридә аллиқачан илғарлиқ билән қалақлиқ, хәлқчилик билән мустәбитликни айрийдиған өлчәм болуп қалған иди. Шуниң үчүн хәлқ демократийә түзүмини тикләш үчүн һармай -талмай көрәш қилип келиватиду. Мустәбитләр, залим әмәлдарлар хәлқ арзу қиливатқан бу демократийидин өлгүдәк қорқуду, әмма улар очуқ - ашкара қарши чиқалмай , уни бурмилап келиватиду.

Мавзедуңму демократийини бурмилап " демократийә дегән мәқсәт әмәс, бәлки қоллинидиған вастә" дәп тәбир берип, уни өзгәртип қолланмақчи, өзиниң мәқсити үчүн қоллинидиған 'яхши нәрсә' гә айландурувалмақчи болған иди. Мәйли мавзедуң болсун яки кейинки дең шавпиң болсун , уларниң һечқайси ахирқи һесабта демократийини өзгәртиш мәқситигә йетәлмәй аләмдин өтти. Һазирқиларниң демократийини өзгәртиш мәқситиму һәргиз әмәлгә ашмайду. (Вәли)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.