" Xitay hökümiti insaniyet tarixidiki jinayi qilmishi eng éghir hoquqdarlar guruhidur"

• Muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay proféssor yu'en xungbing, bu yil 26 ‏- noyabir küni yawropa parlaméntida échilghan xitaydiki insan heqliri weziyiti toghriliq guwahliq yighinida yazma ispat berdi. U ispatnamiside, xitay hökümitini insaniyet tarixidiki jinayi qilmishi eng éghir bolghan hoquqdar guruhi dep körsetken. Proféssor yu'en xungbing xitaylar arisida meshhur bir qanunshunas bolup, u xitaydiki chéghida, metbu'at erkinliki cheklimige uchrap xitaydin ayrilghan. U hazir awstraliyide ziyarette. U yawropa birliki insan heqliri komitéti teripidin guwahliq bérish yighinigha teklip qilin'ghan. Yu'en xungbing seper resmiyetliride yétersizlik bolup, yighin meydanigha baralmighan, parlaméntqa mektup ewetip, ispattin ötken.

" Erkin bazar emes, hoquqdarlar baziri"

Néme üchün 10 minutluq sözlesh pursitige maqul boldum? néme üchün 10 minutluq söz üchün tagh-deryalarni atlap yawropagha barmaqchi boldum? men adalet izdep yürgen bir qanun tetqiqatchisi bolush, xitaydiki paji'elerning bir shahidi bolush süpitim bilen insan heqliri weziyiti heqqide ispat bérishni bash tartilmas mejburiyitim dep qaridim.

Ispatnamisida, xitay hökümitini bashtin axir "xitay kommunist hoquqdarlar guruhi" dep atighan yu'en xungbing, xitayning hakimiyet tüzümi üstide toxtilip mundaq dégen: xitay kommunist hoquqdarlar guruhi dölet térrorluqi wasitisi bilen bir partiyilik tüzümni yolgha qoyuwatidu, ular xitay xelqining siyasiy tallash hoquqini tartiwélip, ilghar dunyaning " xojayinliq hoquqi xelqte bolush" prinsipini depsende qiliwatidu.

Xitaydiki nöwettiki iqtisadiy tereqqiyatning, xelqning qéni, köz yéshi we dert ‏- elimi bedilige barliqqa kelgenlikini, shunga bundaq bir tereqqiyatning xitayda bundin kéyin yüz béridighan apet xaraktérlik krizislargha hamile ikenlikini bildürgen proféssor, xitayning iqtisadiy siyasiti üstide toxtilip ötken.

Xitay kommunist hoquqdarlar guruhi islahat arqiliq yolgha qoyghan iqtisadiy sistéma, beziler ishinip qéliwatqinidikidek, heqiqiy adil we erkin bazar igiliki emes. Erkin bazar igiliki puqralarning qanun aldidiki barawerliki kapaletke ige qilin'ghan siyasiy tüzüm astidila ishlesh imkanigha ige bolidu. Kommunist partiye ezasidin bashqilarning hakimiyetke qatnishishi cheklen'gen bir tüzüm hemmige besh qoldek ayanki ‏- diktator tüzümdur؛ diktator tüzümning xelq üchün emes, hakimiyetni changgiligha éliwalghan shu bir guruppining menpe'eti üchün xizmet qilidighanliqi medeniy dunyaning ortaq qarishidur. Shunga nöwette, xitayda shekillen'gen atalmish erkin bazar, mahiyette, hoquqdarlar erkin baziridur. Bu bazar sistémisi hoquqni pulgha aylanduridighan séstimidur؛ shunga bu séstimidin menpe'etliniwatqanlar hoquqdarlar guruhi we uning terepdarliridur.

Eng éghir ziyankeshlikke uchrawatqanlar déhqanlar

Ispatnamide yene, nöwettiki iqtisadiy siyasette eng éghir ziyankeshlikke uchrawatqanlarning déhqanlar ikenlikini, xitayda déhqanlarning otturiche künlük kirimining bir yérim dollar ikenlikini otturigha qoyghan hem xelqning teshkilatlargha oyushush, namayish ötküzüsh hoquqi cheklen'genlikini tekitligen yu'en xitaydiki ishchilarning ish heqqini östürüshtin ibaret eqelliy telipini otturigha qoyidighan sorunningmu yoqluqini eskertken.

Ispatnamide, xitayning kommunizimning axirqi qorghani bolush bilen bille, dunyadiki barliq diktator we térrorchi guruhlarning arqa tériki ikenlikini otturigha qoyup, xitay kommunist hakimiyitining eyni yillarda, kambodzha kommunistlirining qirghinchiliqigha, sérbiyining étnik qirghinchiliqigha yardem bergenlikini, bu tür qilmishlirining bügünmu dawamlishiwatqanliqini eslitip ötken. Buning bilen bille, bir qanunshunas bolush süpiti bilen, xitay hökümitini insanlarni qul qilish jinayiti, insanlarni xorlash jinayiti, kishilerni kolléktip yoq qilish jinayiti we keng- kölemlik qirghinchiliq qilish jinayitidin ibaret 4 türlük jinayet bilen eyibligen. "Xitay hökümiti yalghuz xitay puqraliriningla béshidiki bala-qaza emes, insaniyetning ortaq düshmini" dep körsetken.

Qizil kambodzha sotta, qizil xitay hakimiyet béshida

Nöwette, kambodzhadiki qizil kixmirlarning kattiwashliri xelq'ara sotqa tartiliwatqan bügünki künde, ene eshu jinayetchilerning ustazi bolghan xitay kommunist partiyisining dunyada bir milyarttin oshuq kishining üstide hökümranliq qiliwatqanliqini tilgha alghan, yu'en xungbing xétini mundaq axirlashturghan: men yérim esirdin béri, bashtin kechurgenlirimge asaslan'ghan qarishimni otturigha qoydum, heqiqetni otturigha qoydum, xitaygha qandaq chare qollinish heqqide héchnéme démeymen, peqet yawropa parlaméntidikilerning, yenimu tekshürüsh élip bérip heqiqetni körgendin kéyin, wijdanining buyruqi bilen ish tutidighanliqigha ishinimen."

Yu'en xungbing ispat bergen yighin, béyjingda échilidighan yawropa we xitay aliy derijilikler uchrishish yighinidin ikki kün burun échildi. (Shöhret hoshur)