Gérmaniye, xitayning shu dölettiki Uyghurlar heqqidiki erzini tekshürüsh üchün mexsus xadim ewetishni pilanlimaqta

2004-12-13

u1213-pmz.mp3

Gérmaniyide chiqidighan dér sipaygil (Der Spiegel) heptilik zhornilining düshenbe küni bergen xewiridin ashkarilinishiche, xitay hökümiti gérmaniyidiki Uyghurlarni xitaygha qaritilghan térrorluq heriketlerni pilanlawatidu dep eyiblep, gérmaniye da'irilirige erz sun'ghan.

Gérmaniye da'iriliri bu munasiwet bilen pat arida xitaygha ikki neper tekshürgüchi xadimini ewetip, xitay toplighan alaqidar "pakitlar" ni tekshürmekchi bolghan.

Xitay hökümiti ötken yilining axiri gérmaniyidiki "dunya Uyghur yashlar qurultiyi", "sherqiy türkistan uchur merkizi" ni öz ichige alghan töt teshkilat bilen bir qisim shexislerni "térrorluq teshkilatlar we térrorchilar" dep élan qilghan idi. Biraq gérmaniye hökümiti buni étirap qilmay, mezkur teshkilat we shexslerning pa'aliyetlirini chekleshni ret qilghan idi.

Uyghurlarning diqqitini qozghimaqta

Bu qétim, gérmaniye bash ministiri gérxard shiroydérning xitay ziyaritidin uzun ötmeyla, gérmaniye da'irilirining Uyghurlarning pa'aliyetlirini éniqlash üchün, xitaygha adem ewetishni qarar qilishi, chet'eldiki Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitige köngül böliwatqan zatlar, kishilik hoquq teshkilatliri we Uyghurlarning diqqet étibarini qozghimaqta.

Namelum gherez

Gérmaniyining miyonxin shehiride Uyghurlargha yardem bériwatqan adwukat albérk goring ependi, gérmaniyining xitaygha tekshürgüchi xadimlirini ewetishining belkim xitay bilen qilghan bir sodisi bolishi mumkinlikini bildürüp, mundaq didi:

- Méningche gérmaniye hazir b d t bixeterlik kéngishining da'imiy ezasi bolushni intayin arzu qiliwatidu. Buning üchün, xitayning qollishigha érishish kérek. Shunga, gérmaniye bu qétim xitayning telipige qoshulup, xitaygha adem ewetken bolishi mumkin. Biraq, méningche bu ishning axiri chiqmaydu. Chünki, gérmaniyidiki barliq Uyghur teshkilatlirining pa'aliyetliri gérmaniye bixeterlik organlirining nazariti we qoghdishi astida. Gérmaniye bixeterlik organliri bu yerdiki Uyghur teshkilatlirining pa'aliyetlirini besh qoldek bilidu. Méningche, gérmaniye tekshürgüchi xadimlirining bu qétim xitaygha bérishi, bu yerdiki Uyghurlarning pa'aliyetlirige héchqandaq tesir körsitelmeydu.

Uyghur teshkilatliri qanun boyiche ish qiliwatidu

Albérk goring ependi yene, gérmaniyidiki Uyghurlarning gérmaniyining qanuni we xelq'ara qanunlargha bina'en pa'aliyet élip bériwatqanliqini bildürüp, mundaq didi:

- Méningche, gérmaniye tekshürgüchiliri bu qétim xitayni ziyaret qilghan teghdirdimu héchqandaq bir netijige érishelmeydu. Chünki, bu yerdiki Uyghurlar héchqandaq qanunsiz pa'aliyet élip barghini yoq. Shunga, xitaymu méningche gérmaniye tekshürgüchilirini qayil qilghidek pakit körsitelmeydu.

"Térrorchi" lar tizimlikidiki dolqun eysa ependi bilen söhbet

Bash shtabi gérmaniyidiki dunya Uyghur qurultiyining bash katibi dolqun eysa ependimu xitay hökümiti teripidin "térrorchilar" tizimlikige élin'ghan idi. Dolqun eysa ependi, xitay hökümitining gérmaniyidiki Uyghurlarni térororluq heriketlerni pilanlawatidu digen eyiplishige qarita, muxbirimiznining ziyaritini qobul qildi.

Muxbirimizning bu heqtiki ziyaritini yuqiridiki awaz ulinishidin anglang