Xitayning gérmaniye bilen bolghan munasiwetni eslige keltürüshke aldirishidiki sewebler


2008.01.29

22 - Yanwar küni gérmaniye bilen xitayning tashqi ishlar ministirliri bérlinda söhbet ötküzüp, töt aydin artuq dawam qilghan xitay - gérmaniye munasiwetliridiki sürkilishke xatime bérilgenlikini jakarlighandin kéyin, gérmaniye we xitay metbu'atlirida ikki dölet munasiwitining eslige kélishige seweb bolghan amillar heqqide bes - munaziriler qanat yaydi. Melumki, ikki dölet arisidiki munasiwetning buzulushigha kishilik hoquq mesilisi seweb bolghan idi.

Bügün bu munasiwetning eslige kélishige iqtisadi menpe'etining seweb bolghanliqi hemmige ayan. Shundaq bolsimu, xitay axbarat wastiliri bilen gérmaniye axbarat wastiliri bu mesilide bir ‏- birige tüptin oxshimaydighan qarashlarni otturigha qoyushmaqta.

An'géla mérkél xanim kishilik hoquq mesiliside xitay üstidin ghelibe qildi

Xitay axbarat wastiliri gérmaniye tashqi ishlar ministiri ste'in me'ir ependining "bir junggo siyasiti"ge hörmet qilidighanliqini bildürgenlikini, ikki dölet munasiwitidiki soghuqchiliqqa xatime bergen asasiy amil qilip körsetmekte hemde 2007 - yili 9 - ayda dalay lamani ministirlar mehkimiside qobul qilip, xitayning tibet siyasitining yawropada meghlubiyetke uchrishigha sewebchi bolghan an'géla mérkél hökümitini goya xitaygha namaqul bolghandek halette teshwiq qilishqa tirishmaqta. Eksiche, gérmaniyidiki siyasiy analizchilarning qarashliri bashqiche bolup, ular gérmaniye bash ministiri an'géla mérkél xanimning kishilik hoquq mesiliside xitay üstidin ghelibe qilghanliqini otturigha qoyushmaqta.

Gérmaniyide neshrdin chiqidighan "manxe'im seherlik géziti", "mejmu'e géziti", "nürnbérg géziti" we "dunya" gézitliride bir qanche kündin buyan élan qiliniwatqan mulahizilerge asaslan'ghanda, xitay terepning gérmaniye - xitay munasiwetlirini eslige keltürüsh üchün gérmaniyige zor derijide yol qoyushqa mejbur bolghanliqi tilgha élinmaqta.

D u q ning bash katipi, yawrupa sherqiy türkistan birliki teshkilatining re'isi dolqun eysa ependi, xitayning ikki dölet munasiwitini eslige keltürüshke aldirishigha tibet we Uyghurlar mesilisining asasiy seweb bolghanliqini tilgha aldi.

Kishilik hoquq mesilisi gérmaniye tashqi siyasitining yadrosi

Diqqetni chékidighini shuki, 22 - yanwar ikki dölet munasiwitining eslige kelgenliki jakarlinish bilen tengla, iqtidardiki hökümetning bayanatchisi kla'édén ependi 23 - yanwar küni "kölin yétekchi géziti"de derhal bayanat élan qilip, "xitaylarning ipadisi, gérmaniye bash ministirining heqliq ikenlikini körsetti" dégen hemde "biz xitay bilen bolghan munasiwette kishilik hoquq mesilisini izchil tekitleymiz, bu bizning tashqi siyasitimizning yadrosi" dep xitap qilghan.

Gérmaniye bash ministiri an'géla mérkél xanim bolsa, özining kishilik hoquq meydanida tewrinish bolghanliqi yaki xitaydin epu soraydighanliqigha a'it héchqandaq bir ipadining bisharitini körsetmigen. Uning üstige, gérmaniyining téxi ikki ay ilgirila tüzülgen"yéngi asiya istratégiyisi"de tilgha élin'ghan "xitaygha perqliq mu'amile qilish" dégendek maddilarda héchqandaq özgirish bolmighan. (Ekrem)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.