Xitay amérikidin güentanamodiki Uyghurlarni qayturup bérishni yene telep qilmaqta

Süret, guantanamo türmisidin bir körünüsh.

Roytiris agéntliqi, shiwitsariye parlaméntining güentanamo türmisidiki aka ‏- uka Uyghur tutqunlarni shiwitsariyige qobul qilish toghrisida muzakire élip bériwatqanliqi toghrisidiki xewerni élan qilghandin kéyin, 12 ‏- yanwar küni xitay buninggha derhal inkas qayturup, güentanamodiki Uyghurlarning eslide sherqiy türkistan islam herikiti teshkilatining ezaliri ikenlikini, amérikining ularni xitaygha qayturup bérishi, hergizmu bashqa döletlerge orunlashturmasliqi kéreklikini bildürdi.

Amérika herbiy soti, güentanamo türmisidiki Uyghur tutqunlirining düshmen jengchisi emeslikini élan qilghandin kéyin, güentanamo türmisidiki bir qisim Uyghurlarning beziliri albaniyige, beziliri bérmudagha, yene beziliri palaw dölitige yerleshtürülgen idi.

Xitay izchil türde amérikidin, güentanamo türmisidiki Uyghurlarni özlirige qayturup bérishni telep qilip kelgen bolup, xitayning bu qétim yene bu mesilini qayta kötürüp chiqishi, shiwétsariyining ikki neper Uyghurni öz dölitige yerleshtürüshni oylishiwatqanliqi seweb boldi.

Amérika prézidénti barak obama wezipe tapshurup alghandin kéyin, güentanamo türmisini bir yil ichide taqaydighanliqi toghrisida ipade bildürgen, shuningdin étibaren amérika her qaysi döletlerning bu Uyghurlarni öz dölet tewelikige qobul qilishini teshebbus qilghan idi.

Mezkür türmidiki gunahsiz hésablan'ghan Uyghurlar 2001 ‏- yili afghanistan we pakistanda " térrorchi" qalpiqi bilen amérikigha tapshurup bérilgen bolup, 22 neper Uyghurning 7 si hazirgha qeder, güentanamo türmiside tutup turulmaqta. Xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri we dunya Uyghur qurultiyi eger bu Uyghurlar xitaygha qayturulsa, ularning qiyin - qistaq we ölüm jazasigha uchraydighanliqini bildürüp, ularning xitaygha qayturulushining aldini élish üchün köp pa'aliyetler élip barghan. Amérika tashqi ishlar ministirliqi22 neper Uyghurni xitaygha qayturmasliqqa qarar bérip, her qaysi döletlerning, ularni öz himayisi astigha élishini teshebbüs qilip kelmekte.

Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jyang yü, bu mesilide shiéitsariye hökümitining ikki döletning diplomatik munasiwetlirini közde tutush bilen birge, béyjingning endishisini étibarigha alghan asasta qarar bérishini, xitayning qanun döliti hésablinidighanliqini bu dölette qéyin - qistaqqa élishqa ruxset qilinmaydighanliqini otturigha qoyup özini aqlighan.

Güentanamo türmisidin qoyup bérilip, albaniyige yerleshken ababekri ependi ziyaritimizni qobul qilip, xitayning güentanamodiki Uyghurlarni pakitsiz qarilash herikitige naraziliq bildürdi.

Güentanamo türmisidiki Uyghurlarning bash adwokati seybin wellitning bildürüshiche, amérika fédral rayonluq sot mehkimisi 2008 ‏- yili 10 ‏- ayda qarar chiqirip, ularning amérika qoyup bérilishini buyrighan, emma mezkür qarar amérika fédral ottura sot mehkimisi teripidin aghdurulghan bolup, güentanamodiki Uyghurlar, amérika aliy sot mehkimisige fédral rayonluq sot mehkimisining 2008 ‏‏- yili 10 ‏- aydiki bu qararini eslige keltürüshini telep qilip qayta erz sun'ghan. Amérika fédral aliy sot mehkimisi 3 ‏- ayning 23 ‏- küni, 7 neper Uyghurning bu erzini kürüp chiqidiken.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.