Rayis: junggo herbiy tereqqiyat qurulushigha éniqlima bérish kérek

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérika tashqi ishlar ministiri kondiliza rayis, peyshenbe küni awstraliyini ziyaret qilish jeryanida unwérsitét oqughuchilirigha sözlimekte. AFP

Amérika tashqi ishlar ministiri kondiliza rayis, peyshenbe küni awstraliyini ziyaret qilish jeryanida, junggo herbiy tereqqiyat qurulushining éniqliq derijisini téximu köp ashkarilash zörür we künséri éship bériwatqan dunyawi tesirini xelq'ara iqtisadi qa'idiler boyiche qollinish kérek, dep körsetti. U awstraliye bash ministiri xoward we tashqi ishlar ministiri downérlar bilen xitayning rayonda bash kötürüwatqan küchlük döletlik ornini muzakire qildi. Bu mesile shenbe küni ötküzülidighan amérika, awstraliye we yaponiye bixeterlik yighinining muhim muzakire témisi hésablinidu.

Junggo buning némidin dérek béridighanliqigha éniqlima bérishi kérek

Xitay hökümiti yéqinda bu yilqi herbiy xam chotini 14 % östürdi. Rayisning eskertishiche, xitayning dölet mudapi'e xam chotini 14 % östürgenliki nahayiti köp bolup ketken. U, awstraliye tashqi ishlar ministiri downér bilen ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighinida, "junggo herbiy xam chotini bu derijide östürüshining némidin dérek béridighanliqini chüshendürüshi kérek" dep körsetti.

Uning eskertishiche, bush hökümitining siyasiti, junggoning muhimliqi we tesir küchining özlüksiz éship bérishigha egiship, bu döletni xelqini xelq'ara sistémigha téximu keng échiwétishke ilhamlandurush. Rayis, "biz junggoning herbiy tereqqiyatigha diqqet qiliwatimiz. Biz junggo terepke ularning herbiy sélinmini köpeytish herikiti zadi némidin dérek béridighanliqini, ular buninggha konkrét éniqlima bérish kéreklikini uqturghan. Men texmin qilalmaymen. Men ilgiri sowét ittipaqi dölet mudapi'esining statistikiliq melumatlirigha diqqet qilghan idim. Shunga bu xil statistikiliq sanlarni bek mu'eyenleshtürgili bolmaydu. Anglishimche junggo dölet mudapi'e xam chotini 14 % östürgen. Bu san nahayiti köp. Junggo buning némidin dérek béridighanliqigha éniqlima bérishi kérek " deydu.

Xitay xelq qurultiyi yéqinda bash ministir wén jyabawning bu yilqi herbiy xam chotni 7. 14 Pirsent östürüp, omumi herbiy sélinmini 35 milyard dollargha chiqirish toghrisiki teklipini testiqlidi. Béyjing hökümitining eskertishiche, bu pullar herbiylerning kirimi, herbiy eslihelerni yéngilash, telim - terbiye we néfit bahasining ösüp kétishi qatarliq ishlargha serp qilinidiken. Emma bu chüshendürüsh amérika qatarliq döletlerning endishisini peseytelmigen.

Awstraliye: xitay - awstraliye munasiwitini "ijabiy tüske bay munasiwet"

Kondiliza rayisning awstraliyidiki ziyariti we yaponiye, awstraliye, amérika qatarliq 3 döletning bixeterlik muzakirisi xitay mesilisini asasi téma qilghan. Xitayning herbiy tereqqiyat mesilisi amérika bilen birge yaponiyini oxshashla bi'aram qilmaqta idi. Awstraliyining xitay mesiliside amérika bilen pikir ixtilabi bolsimu, lékin tashqi ishlar ministiri downér, rayis bilen ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighinida amérika bilen bolghan pikir ixtilapini yenggillitishke urundi. U, "amérikining xitaygha tutqan siyasitide bizni bi'aram qilidighan terepler bar, dep qarimaymiz " deydu. Emma u, awstraliyining xitay mesiliside öz siyasi barliqini bildürdi we xitay - awstraliye munasiwitini "ijabiy tüske bay munasiwet" dep körsetti.

Xitay erkin soda siyasitige ri'aye qilishi kérek

Rayis, xitay bilen amérikining xelq'ara mesililerde bolupmu shimaliy koriye yadro pilani, iran yadro mesilisi we iqtisad qatarliq sahelerde xitayning hemkarliqigha razi bolmighanliqini tilgha aldi. U, "iqtisadni dawamliq échiwétishke toghra kelmekte. Eqliy mülük hoquqigha hörmet qilishni ching tutush bilen birge, pul qimmitining bazar bahasini asas qilmighanliqigha diqqet qilish kérek " dédi. Uning eskertishiche, xitay iqtisadining köp qisimini yenila dölet kontrol qilmaqta. U, "erkin soda siyasitige ri'aye qilish mesiliside endishe qilishimizgha yéterlik seweblirimiz bar" deydu.

Xitay: junggoning dölet mudapi'e siyasiti "mudapi'e" xaraktérliktur

Amérika, awstraliye we yaponiye tashqi ishlar ministirliri shenbe küni bixeterlik söhbiti élip barghanda, xitayning rayon bixeterlikidiki rolini muzakire qilidu. Yaponiye tashqi ishlar ministiri taru aso yéqinda amérika Wall Street Journal gézitide maqale élan qilip, béyjing da'irilirini dölet mudapi'e xam chotining ashkariliqini östürüshke chaqirghan.

Béyjing hökümiti xitay herbiy xam choti buningdin 10 yil ilgirikige qarighanda 10 hesse ashqanliqini étirap qilmaqta. Taro aso maqaliside, "junggoning impériye qurush dewri axirlashqanliqini chüshinishini ümid qilimen" deydu. Lékin xitay hökümiti sheyshenbe küni élan qilghan bayanatida, amérika we yaponiye terepning herbiy xam chot toghrisidiki teklipini ret qildi.

Xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi chin gang, "junggoning dölet mudapi'e siyasiti pütünley ashkara we mudapi'e xaraktérliktur. Biz bashqa döletlerning bu mesilige obéktip mu'amile qilishini ümid qilimiz" dep körsetti. (Erkin)