Хитай азатлиқ армийә баш шитаб башлиқи ляң гуаңлйе һиндистанни зиярәт қилди

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики программиси
• Download story audio

Хитай азадлиқ армийисиниң баш шитаб башлиқи ляң гуаңлйе, һиндистанниң қораллиқ қисим баш қомандани җ . Җ синг билән йеңи деһлида . AFP

Хитай азадлиқ армийисиниң баш шитаб башлиқи ляң гуаңлйе, һиндистанниң қораллиқ қисим баш қомандани җ . Җ сингниң тәклипи билән һиндистанға кәлгән болуп, у һиндистан һәрбий даирилириниң қизил палаз селип күтивелишиға еришти.

Ляң гуаңлйе һиндистандики зиярити давамида, икки тәрәпниң мушуниңға охшаш юқири дәриҗилик әмәлдарлар оттурисидики алақини техиму күчәйтип, чегра мәсилисини өз ичигә алған бир йүрүш темиларда илгирлигән һалда сөһбәт елип бериши керәкликини тәкитлиди.

Хитай билән һиндистанниң йеқинлишишиға немә сәвәб боливатиду?

Техи бу йил априлда икки дөләтниң мунасивәт орнатқанлиқиниң 55 йиллиқи мунасивити билән, хитай баш миниситири вен җябав һинидистанни зиярәт қилип, һиндистан билән чегра мәсилисини һәл қилиштики сиясий көрсәтмә пиринсип келишимини түзгән иди. Нөвәттә дунядики әң көп нопуслуқ икки дөләт оттурисидики мунасивәтниң тәрәққият йөнилиши, хәлқара җамаитиниң диққитини тартиватқан муһим темиларниң биригә айланди.

Түркийидики явропа-асия истратегийә тәтқиқат иниститотиниң тәтқиқатчиси доктор әркин әкрәм әпәнди хитай-һиндистан мунасивәтлири үстидә тохтилип, һәр иккила дөләт асиядики тәрәққий қиливатқан чоң дөләтләр болғанлиқи үчүн, уларниң һазир тинч муһит яритишқа еһтияҗи барлиқини, шу сәвәбтин икки тәрәпниң енергийә, иқтисад вә һәрбий саһәләрдики һәмкарлиқни яхшилашқа тиришип келиватқанлиқини билдүрди. У йәнә, икки тәрәп оттурисида мәвҗут болуп туриватқан ихтилаплар үстидиму тохталди.

Дегәндәк кәшмир мәсилиси хитайниң һиндистан билән болған мунасивитигә тәсир көрситиватқан тосалғуларниң бири болуп, бундақ әһвалда хитай, икки дөләт оттурисидики мунасивәтни еһтиятчанлиқ билән тәңшәшкә урунмақта. Шундақла америка билән һиндисстан оттурисида шәкилләнгән иран мәсилисидики ихтилапму, хитайниң, һиндистан билән йеқинлишиға түрткә болуп қалған. Бу һәқтә тохталған әркин әпәнди йәнә шундақ болған тәқдирдиму хитай билән һиндистан оттурисидики мунасивәтниң унчилик йеқинлишип кәтмәйдиғанлиқини билдүрди.

Әркин: хитай билән һиндистан оттурисидики мунасивәт анчә йеқинлашмайду

Гәрчә нөвәттә һиндистанниң хитай билән болған мунасивити барғансери йеқинлишип меңиватқан болсиму, лекин нурғун сиясий анализчилар икки тәрәп оттурисидики мунасивәтниң унчилик яхши болуп кетишиниң натайин икәнликини, икки тәрәпниң һәм достму әмәс һәм дүшмәнму әмәсликини билдүрди. Һиндистанниң хитай вә америка билән болған мунасивитиниң кәлгүсидики тәрәққияти һәққидә өз көз қаришини оттуриға қойған әркин әкрәм әпәнди, һиндистан билән америка һәр иккилиси демократик дөләт болғанлиқи үчүн улар оттурисидики ихтилапларниң хитайға қариғанда оңушлуқ һәл болидиғанлиқини билдүрди.

Хитай билән һиндистан оттурисидики мунасивәт 1962 - йилидики чегра маҗираси сәвәбидин яманлашқан болуп, шундин буян чегра мәсилиси икки тәрәп мунасивитидики чоң тосалғуға айланған. Шундақла һиндистан хитайни кәшмир районидики 38 миң кувадират километир җайни игиливалған дәп әйибләйду. Әмма хитай болса, һиндистан тәвәликидики 90 миң квадират километрлиқ аруначал прадеш өлкисини әсли хитайға тәвә дәп җар салиду. (Пәридә)