Mutexessisler: jonggo iqtisadining emeliyiti "qarangghu hang"

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

100 Yüenlik xelq puli. AFP

Amérika dölet mejlisining jonggo - amérika iqtisadi we bixeterlik közitish komitéti chaqirghan seyshenbe künki yighin'gha amérikining maliye we pul - mu'amile sistémisidiki eng nopuzluq zatlar qatnashti we jonggo pul - mu'amile séstimisi heqqide ispat berdi.

Xitay hökümitining öz wedisini emelge ashurush niyiti yoq

Mutexessislerning eskertishiche, gerche jonggo 2001 - yili dunya soda teshkilatigha resmiy eza bolghanda 2006 - yilning axirlirighiche jonggo pul-mu'amile bazirini chet'el bankilirigha échiwétimiz, dep wede bergen bolsimu, lékin jonggo kéler yili kirgiche bu wedisini bija keltürüsh niyitide emes. Eyni chaghda béyjing hökümiti chet'el bankilirigha junggoda xitay bankilirigha oxshash mu'amile qilinidighanliqini wede qilghan.

Jonggo amérika iqtisadi we bixeterlik küzitish komitétining ispat bérish yighinida, yer shari éniqlash we tekshürüsh orgini - ölchem we muhtajliqning krédit baziri bölümi mu'awin mudiri wikéy tilman, "jonggo hökümitining chet'el bankilirigha qoyulghan pütün tosalghularni derhal bikar qilip, ulargha meshghulat boshluqi yaritip bérish niyiti yoqtek qilidu," dep körsetti. Tilman xanimning eskertishiche, chet'ellik bankilar junggoda tijaret kinishkisi élish, shöbe bankilarni qurush, yerlik bankilar bilen chet'el périwot meshghulati élip bérish qatarliqlarda tosalghugha uchrimaqta. Béyjing da'irilirining jonggoda pütün bankilarni hökümet tizginleydighan weziyetke pat yéqinda xatime bérish niyiti yoqliqini tekitligen wikéy tilman, "banka séstimisi milliy pul - mu'amile bixeterliki nami astida üzlüksiz kontrol qilinmaqta," deydu.

Xitay bankiliri qayturuwalalmighan aman qerz sommisi köp

Yighinda tekshürüsh orgini - ölchem we muhtajliqning asiya - tinch okyan rayoni mes'uli maykil petitning eskertishiche, xitayda aman - qerz mesilisi we xitayning ajiz banka séstimisi iqtisadi tereqqiyatning izchilliqi we islahatni xeterge duchar qilmaqta. Jonggo banka séstimisining "eng közge körünerlik ajizliqi" aman - qerzini qayturuwalalmaywatqanliqidur, dep tekitligen maykil petit, statistikilar boyiche xitay bankilirining qayturuwalalmighan aman - qerz sommisi 2005 - yilning axirlirighiche 500 milyard dollardin 650 milyard dollarghiche yetti, dep eskertti. Lékin uning amérika dölet mejlisidikilerge tekitlishiche, jonggo hökümiti bu sanni qayturuwalalmighan emiliyettiki aman - qerz sommisining yérimigha toghra kélidighan 225 milyard dollar, dep élan qilghan.

Yighinda maykil petit béyjing da'irilirini, "jonggo duch kéliwatqan xeter libirallashturush qedimining xata yolgha kirip qalghanliqidur," dep agahlandurdi we jonggo "islahat programmisini ihtiyatchanliq bilen hemkarliship, iqtisadi sistémisini tesirge uchratmighan ehwal astida qedemmu - qedem emeliyleshtürüsh kérek," dep körsetti.

Xitayda bankilar qayturuwalalmighan aman qerz sommisining hejimi mutexessisler arisida talash tartish qozghimaqta. Yer shari mupettish shirkiti érnist we yangning bu yil 5 - ayda élan qilghan doklatida, jonggo pul- mu'amile sistémisining qayturuwalalmighan aman qerz sommisini 900 yüz milyard dollar, dep élan qilghan bolsimu, lékin kéyinrek bu shirket bu köz qarishidin yéniwalghan.

Banka séstimisining kelgüsi bir qanche yil ichide weyran bolush mumkinchiliki bar

Yighinda jonggoshunas we "pat arida yiqilidighan jonggo," dégen eserning aptori gordon chang, jonggo - amérika iqtisadi we bixeterlik küzitish komitétigha "jonggoning banka we pul mu'amile séstimisi trilyon dollarliq talash tartishtiki aman - qerz sommisining üstide turiwatqanliqini héchkim bilmeydu," dédi. "Eger mushu yolda kétiwerse, kelgüsi bir qanche yil ichide banka séstimisining weyran bolush mümkinchiliki mewjut," dep tekitligen goldon chang," jonggo bankilirining balansi misli körülmigen derijide buzulmaqta," dep körsetti we banka sistémisidiki meghlubiyet "iqtisadning yiqilishini keltürüp chiqirishi tebi'iy." Netijide "bu siyasi sistémining yiqilishigha élip bérishi mumkin," deydu.

Goldon changning eskertishiche, qerzining köplüki jonggoni qiynimaqta. Jonggo hökümiti döletning qerzi ichki ishlepchiqirish qimmitining aran 18 % ni igilleydu disimu, goldon changning eskertishiche, töwen mölcher boyiche hésablighandimu, döletning qerzi 81 % ni igilleydiken.

Jonggo - amérika iqtisadi we bixeterlik küzitish komitétitining re'isi larriy wortzél, junggoning pul - mu'amile sistémisini "sirliq qarangghu hang" dep teriplidi. Yighinda komitét ezasi patrik muloyning eskertishiche, béyjingning amérika ghezine chékini köplep sétiwélip amérika iqtisadini tuyuq yolgha élip mangghan we bu öy sodisining qizzip kétishini keltürüp chiqirip, amérikiliqlarning kirimige tesir yetküzgen. Muloy, "amérikiliqlar amérika hökümiti xitaydin alghan qerzning ösümini tölewatsa, jonggo bizning yéngi dollarlirimizni payda almaqta," deydu. (Erkin)