Rusiyide xitay ishpiyonliri tutuldi

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Erkin asiya radi'osining rusiyidiki ixtiyari muxbirining uchurlirigha asaslan'ghanda, 1 - ayning 25 - küni rusiye téléwiziyisi birinchi qanili rusiye bixeterlik da'irilirining nowosibirsk rayonigha orunlashqan bir xitay ishpiyonliri shaykisini qolgha alghanliqini xewer qilghan. Rusiye metbu'atlirining uchurlirigha asaslan'ghanda, yéqinqi yillardin buyan rusiyidimu xitaylarning jasusluq qilmishliri köpiyishke yüzlen'gen iken. Rusiye agéntliqliri xewer qilghan mezkur xitay ishpiyonlar shaykisi nowosibirskidiki rusiye penler akadémiyisining yadro fizikisi tetqiqat institutigha orunliship, bu jay arqiliq rusiyining yadro qoralliri téxnikisigha munasiwetlik mexpiy uchurlarni oghurlighan. Mezkur jasuslarning qatarida bir neper xitay ayalmu bar iken.

Xitay jasuslirigha néme kérek?

Xewerde mezkur xitay jasuslirining isim - familisi we kimliki ashkarilanmighan bolup, emma ularning bezilirining chégridin qoghlap chiqirilghanliqi éytilghan. Nowosibirsk rusiyining eng meshhur ilim pen merkezliridin biri. Rusiye penler akadémiyisining köpligen institutlirining tarmaqliri mushu jaygha jaylashqan. Bu yerde asasliqi rusiyining bir qisim nazuk tetqiqat saheliri nahayiti tereqqi qilghan idi. Shunga nowosibirskining" pen - téxnika shehiri" dégen namimu bar.

Rusiye yadro téxnikisi eng ilghar döletlerning biri, uning yadro qoralliri we türlük ilghar herbiy téxnikisi uzundin buyan dunya boyiche eng aldinqi orunlarni saqlap kelmekte. Xitay bilen rusiyining hemkarliq munasiwetlirining chongqurlishishigha egiship, köp sandiki xitaylar rusiyige kélip türlük pa'aliyetler bilen shughullanmaqta. Xéli köp sandiki xitay oqughuchiliri we mutexessisliri rusiyining aliy mektepliri hem tetqiqat orunlirida oqup, ilmiy unwanlargha érishken hetta bir qisim xitay mutexessisliri rusiyining yadro fizikisi, alem téxnikisi we herbiy téxnika qatarliq nazuk sahelirige munasiwetlik bilim dergahlirida oqush, hemkarliship ishlesh we bilim ashurush pursetlirige érishken.

Uning üstige yéqinqi yillardin buyan amérika bixeterlik da'irilirimu bir qisim xitaylarning tetqiqatchi, oqughuchi we tijaretchi dégendek namlar amerikida turush pursitige ériship, amérikining ilghar téxnologiyiliri we bashqa nazuk uchurlirini oghurlash bilen shughullan'ghanliqini pash qilip, ularning bezilirini qolgha alghan. Xitay ishipiyonliri mesilisi amérika jama'itining diqqitini tartqan mesilige aylan'ghan idi.

Rusiye mutexessisi wladimir woronow özining "dostluqtiki jasusluq" namliq maqaliside " rusiye gerche xitay bilen qoyuq hemkarliq ornitishqa tirishsimu, biraq xitay bixeterlik organliri rusiye herbiy téxnikilirini belki rusiyige qarshi ishlitish üchün aktipliq bilen oghurlimaqta" dep otturigha qoyghan. U buning misali supitide xitay bilen rusiyining birleshme herbiy manéwirliri jeryanidimu bundaq ehwallarning sézilgenlikini körsitidu.

Rusiye yene xitay üchün ishligen öz puqralirinimu jasusluq bilen eyibligen

Rusiye bixeterlik da'iriliri ilgiri kéyin bir qanche rusiyilikni xitaygha jasusluq qilghanliq bilen eyiblep jazalighan bolup, rusiye uchur agéntliqining xewer qilishiche, 2003 - yili tinch okyan okyanshunasliq inistitutining bir ilmiy xadimi wladimir shurow déngiz herbiy téxnikisigha a'it aparatlarni xitaygha satqanliqi üchün jasusluq bilen eyiblinip ikki yilliqqa késilgen. 2004 - Yili krasnoyarsk ölkilik soti yadro - fizika alimi walentine danilowni mexpiy yadro téxnikisini xitaygha satqan dep eyiblep, uning xitay jasusi ikenlikini mu'eyyenleshtürüp, 14 yilliq qamaq jazasigha höküm qilghan. 2005 - Yili rusiye aliy soti uninggha chiqirilghan késimni qisqartqan. Bu weqe rusiyini zil - zilige salghan bolup, hazirghiche talash - tartish qilinmaqta.

2007 - Yili 12 - ayda rusiye merkiziy mashinisazliq tetqiqat institutining diréktori, rusiye penler akadémiyisining akadémiki léshkin rusiyining dölet mexpiyetlikini xitaygha bergen dégen jinayet bilen eyiblen'gen. U xitayning alem téxnikisi üchün muhim matériyallarni teminligenliki sewebidin uninggha 11 yilliq qamaq jazasi bérilgen iken.

Bu qétimqi mexsus xitay jasusluq guruppisining qolgha chüshirilishi rusiyide jiddiy inkaslarni qozghighan bolup, rusiye bixeterlik idarisining bashliqi patrushéw rusiye bixeterlik organlirining xizmet ünümini kücheytiwatqanliqi, köpligen chet'el jasusluq délolirining dawamliq pash qiliniwatqanliqini shuning bilen bir waqitta yene bixeterlik xizmetliri we xizmetchilirining shara'itini téximu yaxshilaydighanliqini bildürgen. (Ümidwar)