Xitay hökümiti jenubiy déngizdiki taqim arallirini idare qilidighan sheher tesis qildi

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay hökümiti yéqinda jenubiy déngizdiki taqim arallirini idare qilidighan sheher tesis qildi. Wyétnam buninggha qattiq naraziliq bildürdi. Buningdin burun xitay sherqiy déngizdiki xitay bilen yapon'gha chégridash jaylarda déngiz tektidin néfit we tebi'iy gaz qézish mesiliside yaponiye bilenmu sürkülüp körgen , hetta jiddiylikmu yüz bergen , emma yaponiye yol qoymighanliqi üchün, bu mesile hazirgha qeder hel qilinmay turuwatatti. Shuning bilen emdi jenubiy déngizdimu, mol néfit we tebi'iy gaz zapisi bar taqim arallirining dölet teweliki mesiliside, xitay - wyétnam otturisida yene jiddiy talash-tartish bashlandi.

Bügün wyétnam tashqi ishlar ministirliqi xitaygha naraziliq bildürdi

Birleshme agéntliqining xanoydin xewer qilishiche, bügün 12 ‏-ayning 4 ‏- küni wyétnam tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi lidung ependi xitayni 'wéytnamning jenubiy déngizdiki taqim arallirigha bolghan igilik hoquqigha tajawuz qildi' dep jakarlidi. Xitayning tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi ching gang bolsa 'jenubiy déngizdiki taqim aralliri junggoning ayrilmas zémini, bu heqte junggoni eyibleshke bolmaydu' dep wéytnamning naraziliqini ret qildi.

B b s ning bayan qilishiche, wyétnam tashqi ishlar ministiri muxbirlargha 'wéytnamning tamsa, howmsa, tnamsa dep atilidighan taqim arallirigha bolghan igilik hoquqi tarixiy we qanuniy asasqa ige. Emma yéqinda xitayning dölet kabiniti xeynen ölkiside wéytnamning bu taqim arallirini idare qilidighan 'üch qum' shehiri tesis qildi, xitayning bu herikiti wéytnamning igilik hoquqigha tajawuz qilghanliq, wyétnam - xitay otturisida uzundin buyan dawamliship kéliwatqan chégra söhbitini buzghanliq, wyétnam buninggha qarshi turidu ' dep jakarlidi.

Qaysi terep xelq'araning 'déngiz - okyan qanuni' gha emel qiliwatidu?

Wyétnam tashqi ishlar ministirining éytishiche, wyétnam hökümiti izchil türde 1982 ‏- yili maqullan'ghan 'déngiz - okyan qanuni'gha we birleshken döletler teshkilatning sherqiy déngiz mesililiri heqqide 2002 ‏- yili chiqarghan belgilimilerge emel qilip kéliwatidu.

Shundaqla wyétnam chégrisidiki arallar mesilisidiki gheyri pikirler üstide tinch söhbet ötküzüp bir terep qilishni teshebbus qilip kéliwatidu. Emma xitay azraq purset tapsila, xelq'araliq belgilimilerge pisent qilmay, wyétnam tewesidiki taqim arallirini 'junggoning zémini' dep jar salidu.

Xitay - wéytnam munasiwitidiki sezgür mesile

Xewer arxiplirigha qarighanda, 1979 ‏- yili xitay -wyétnam otturisida chégra urushi yüz bergen idi. 1988 ‏- Yili yene xitay déngiz armiyisi jenubiy déngizdiki néfit we tebi'iy gaz bayliqliri mol bolghan taqim arallarda wéytnamning béliqchi kémilirige hujum qilip, 70 din artuq wyétnamliqni sugha chöktürüwetkendin kéyin, wyétnam déngizi armiyisi bilen bir qétim jiddiy tuqunushti.

Sowét ittipaqi gumran bolghandin kéyin xitay - wyétnam munasiwiti yaxshilandi. Emma yéqinqi yillardimu, xitay-wyétnam otturisida yenila jenubiy déngizdiki taqim aralliri mesilisidiki talash-tartish hel bolmidi, . Bu talash-tartish pat-patla jiddiyliship qalidu. Bu sezgür mesile tüpeylidin , en'giliyining BP néfit shirkiti bu yil 6 ‏- ayda bu taqim arallirida néfit qédirishni toxtatti.

Xitayning xeynen ölkisi yéqinda 'üch qum shehiri' tesis qildi

Buyil 11 ‏- ayda , xitayning xeynen ölkilik xelq qurultéyi 'jenubiy déngizni échish üchün sayahetni yolgha qoyush pilani' maqullidi. Shuningdin kéyin, xeynen ölkiside wéytnamning déngiz tewelikidiki ikki milyon 600 ming kwadrat kilométirliq taqim arallirini idare qilidighan 'üch qum shehiri' tesis qildi.

Hazir xitaydiki tor betliride 'gherbiy qum arili' heqqide yézilghan maqaliler köpiyip qaldi. Uningda téximu köp sehipe ajritip sözliniwatqan mesile tarix bolup, uningda xitay hökümiti 2000 yildin buyan jenubiy déngizdiki her qaysi taqim arallarni idare qilip kéliwatqanliqi, xitaylar bu arallarda öy- imaret bina qilghanliqi, quduq qazghanliqi, déngiz astidiki bayliqlarni bayqighanliqi, déngiz üsümlüklirini tereqqi qildurghanliqi gewdilendürüp hékaye qilinishqa bashlidi.

Xitay hökümitining istratégiyilik pilanigha qarighanda, xitay buningdin kéyin jenubiy déngizdiki taqim arallirini keng kölemde échishqa kirishidiken. Bundaq keng kölemlik échish herikitini bashlash üchün, aldi bilen xitaylarni bu arallargha bérip sayahet qilishqa teshkilleydiken. Bu mesilide , hazir bezi xitay ziyaliylirining köz qarishi xitay kommunist hökümiti bilen oxshimaydu. Ularning tehlil qilishiche, xitay kommunist hökümiti hazir yene jenub tereptiki qoshna döletlerning zéminigha kéngeymichilik qilish üchün qedem basti. (Weli)