Chet'ellerdiki kanada kung zi inistitutliri xitay kommunistlirining chümperdisi


2008.02.29

Xitay da'iriliri kanadaning her qaysi shitat we sheherliridiki aliy mekteplerde kung zi inistituti qurush qedimini tizletkenliktin, xitayning bu gheyri herikiti kanada xewpsizlik organliri we kanada jama'itining jiddiy diqqitini tartti. Xitay da'iriliri kanadadiki tunji kung zi inistitutini 2005-yilining otturiliri wankowérgha jaylashqan british kolumbiye téxnika inistitutida achqan idi. Bu xil inistitut 3 yilgha yetmigen waqit ichide kanadaning her qaysi shitatliridiki köpligen aliy mekteplerge kéngeydi.

Xitay da'iriliri chet'ellerde tiz sür'ette quruwatqan kung zi inistitutlirining xitayning chet'ellerdiki medeniyet almashturush köwrüki ikenlikini, bu organning meqsitining xitayning en'eniwiy medeniyitini teshwiq qilish,soda alaqilirini kücheytish shundaqla xitay tilini ögen'güchilerge qolayliq yaritish ikenlikini ilgiri sürüp kelgen bolsimu,emma ularning bu organni qurush üchün ghayet zor adem küchi we meblegh serp qilishi kishilerdiki gumanni téximu kücheytken.

Xitay yumshaq wastilar arqiliq gherbliklerning qelbini mayil qilmaqchi

Kanada axbarat agéntliqi arqiliq otturigha chiqqan, kanada xewpsizlik orginining mexpiy doklatida " xitay da'irilirining kanadani öz ichige alghan köpligen döletlerde kung zi institutini qurush qedimini tizlitishtiki meqsiti pütün dunyadiki xelqlerning qelbini özige mayil qilish arqiliq, özining tesir küchini singdürüsh shundaqla bu yumshaq waste arqiliq pütün dunyaning qelbini özige ram qilip,gherbliklerning méngisini yuyush" déyilgen.

Kanada bixeterlik idarisining doklatida "kung zi inistituti xitay da'irilirining öz idé'ologiyisi we siyasetlirini chet'ellerge kéngeytidighan munber shundaqla xitayning medeniyet sahesige singip kirishtiki qorali" déyilidu. Doklatta xitayning kanadada tiz sür'ette quruwatqan kung zi institutlirini éniq qilip, jasusluq organ dep atimighan bolsimu, emma xitay hökümitining kanadagha qaratqan jasusluq heriketlirini kündin ‏- kün'ge kücheytiwatqanliqi we bu xil heriketning tür-shekillirining barghanséri köpiyiwatqanliqi tilgha élin'ghan.

Xitay jasusliri kanada üchün eng chong tehdit

Buningdin ilgiri, kanada xewpsizlik idarisining bashliqi jim judd kanada parlaméntining milliy bixeterlik we mudapi'e komitétida guwahliq bergende, xitay hökümitining kanadagha qaratqan jasusluq heriketlirini jiddiyleshturgenliki, kanada xewpsizlik orginidiki xadimlarning asasliq wezipisi xitayning kanadadiki jasusluq heriketlirini nazaret qilish boluwatqanliqini otturigha qoyghan idi.

Xitay hökümitining awstraliyidiki bash elchixanisida 1-derijilik siyasiy katipliq wezipisini atqurghan chen yunglin, 2005 -yili xitay da'iriliridin yüz örüp, awstraliye hökümitidin siyasiy panahliq tiligende, xitay hökümitining amérika, kanada qatarliq döletlerde 1000 din oshuq jasusining pa'aliyet élip bériwatqanliqini ashkarilighan idi.

Chen yunglin bu qétim kanada xewpsizlik orginining doklati we xitay da'irilirining chet'ellerde kung zi institutlirini tiz sür'ette köpeytishtiki meqsetliri heqqide toxtilip:"chet'ellerdiki kung zi inistitutliri emeliyette xitay hökümiti teripidin biwaste kontrol qilinidu. Bu inistitutlarning mes'ullirini béyjing da'iriliri özliri bir qolluq tallap békitidu. Xitayning meqsiti bu organ arqiliq chet'ellerde xitay medeniyitini tonushturush we soda munasiwetlirini kücheytish emes, belki buning arqisigha siyasiy meqset yoshurun'ghan," dédi.

Kung zi inistituti xitayning chümperdisidur

Sabiq xitay diplomati chen yunglin xitayning chet'ellerdiki kung zi institutining öpke körsitip quyruq satidighan organ ikenliki, xitayning bu organ arqiliq "at aylixan'gha yol sarixan'gha" dégendek siyaset yürgüzüwatqanliqi heqqide toxtulup: "til ögitish bir xil waste. Xitayning asasliq meqsiti özining idé'ologiyisini teshwiq qilish, kishilerge bu idé'ologiyini singdürüsh we bu döletlerde siyasiy tesir küchini kéngeytishtur. Kung zi inistituti xitay üchün bir chümperde," deydu. U sözide, bu organning közitish we nazaret qilish orni ikenlikinimu tilgha alidu.

Xitay kommunistliri kung zining namini süy'istimal qilmaqta

Kanada axbarat agéntliqining shangxeyde turushluq muxbiri a'ilén mikkabéning "sodigerlerning qolidiki sirliq qoral - xitayche sözleydighan seteng" namliq maqaliside kung zi inistituti heqqidiki gumanliri otturigha qoyulghan bolup,uningda: "xitaylar maw zédungni tallisa bolatti, xuddi tyen'enminning pishanisige maw zédungning resimini ésip qoyghandek. Halbuki xitay da'iriliri bu qétim markisizm idé'ologiyisini bir chetke qayrip qoyup, kung zini tallidi. Ikki ming yil ilgiri ötken bir peylasopni özlirige "medeniyet elchisi" qilmaqchi boldi, busi kishini oylanduridu "dep yazidu.

Kanada brokk uniwérsitétining siyaset penliri proféssori, xitayshunas charles burton bolsa globe and ma'il gézitige yollighan xétide " men kung zi eserliri we bu heqtiki kitablarni eng köp oqughan birimen. Men héch bolmighanda, eger kung zi bügünki künde hayat bolghan bolsa,uning démokratiye we kishilik hoquqni qollimay qalmaydighanliqini dep béreleymen. Emma yene, uning xitay kommunistik partiyisige kirishke iltimas sunmaydighanliqi heqqide köpligen delillerni keltüreleymen, dep yazidu.

Kanada xewpsizlik idarisining doklatida xitay da'irilirining olimpik harpisida yumshaq wastilar arqiliq gherb dunyasigha singip kirishni jiddiyleshtüriwatqanliqimu alahide eskertilgen. (Kamil tursun)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.