" Вал - март сизгә хитайдин елип кәлгән роджистива"

• Мухбиримиз җүмәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Роджистива байриминиң йеқинлишишиға әгишип америкида бу байрам учун сода ‏- сетиқ ишлири әвҗигә чиқишқа башлиған болуп, шуниңға мас һалда америкидики сода базарлири мал баһасини төвән чүшүрүп байрам мәзгилидики сода пәйтини күтүвелишқа тиришмақта. Һалбуки, бәзи сода базарлиридики әрзан баһалиқ роджистива безәк буюмлири қәйәрдин кәлгән вә қандақ муһитта ишләнгән? дегән соалларға җаваб издәш вә америкидики херидарларни бу җәһәттә муәййән чүшәнчигә игә қилиш учун ню йоркқа җайлашқан һөкүмәтсиз тәшкилат дөләтлик әмгәк комитети " вал март сизгә хитайдин елип кәлгән роджистива" дегән тема астида бир доклат тәйярлап елан қилди.

Доклат җәмий 60 бәтлик болуп, доклатта хитайниң гуаңҗу шәһиригә җайлашқан 8 миң ишчиға игә хүәня совғат буюмлири ширкити игидарчилиқидики завутниң әмәлий әһвали завуттин оғрилиқчә тартилған сүрәтләр билән тонуштурулған.

Өсмүрләр аз мааш билән күнигә 12 - 15 саәт ишләйду

Доклатта көрситишичә, мәзкур завутта ишләнгән әрзан баһалиқ роджистива совғат буюмлириниң көпинчиси америкидики әң чоң парчә сетиш гуруһи вал март гуруһи тәрипидин америкиға импорт қилинған. Әң әҗәллик йери, бу совғат буюмлири өсмүр ишчиларни маашни төвән берип күнигә 12 - 15 саәт һәптисигә 7 күн ишқа селиш арқилиқ ишләнгән.

Доклатта ашкарилинишичә, әң аз дегәндиму 4 миң нәпәр ишчи һәптисигә 105 саәттин 95 саәткичә, оттура һесаб билән һәптисигә 55 саәт қошуп ошуқ ишлигән болуп, бу хитайниң өзиниң әмгәк қанунидики чәктин 50 нәччә пирсәнт ешип кетидикән. У йәнә, завутта балиларниң әмгәккә селинғанлиқи һәққидә тохтилип: "бу завутта өсмүрләрниң ишқа селинғанлиқи бизни бәк чөчүтти," дәйду.

Доклат мәзкур завуттин оғрилиқчә тартип келингән фото сүрәтләр, өз ихтияри билән қошуп ишләшни илтимас қилиш җәдвили қатарлиқ нурғун қол материялларни асас қилип интайин қайил қиларлиқ тәйярланған.

Чарли карниган :" бу завуттики инсан һоқуқиниң дәпсәндә қилинишиға чидап турғили болмайду "

Мәзкур доклатни тәйярлашқа сәвәб болған амиллар һәққидә тохталған әмгәк комитетиниң директори чарли карниган әпәнди, мәқсидиниң америка вә хитай даирилиригә қарита бесим ишлитиш үчүн икәнликини көрсәтти вә хитайдики бу завут роджистива безәк буюмлирини ишләпчиқиридиған чоң завут болуп, бу завуттики инсан һоқуқиниң дәпсәндә қилинишиға чидап турғили болмайдиғанлиқини билдүрди.

У мундақ деди: " бу завут чоң завут болғандин кейин әмгәк қануниға һөрмәт қилиши керәк иди. Әмәлийәттә бу завутта хитайдики әмгәк қануниға алақидар маддиларниң һәммиси дәпсәндә қилиниватиду. Шуңа вал - март бу йәрдә немә болуватқанлиқини чоқум билиши керәк."

Униң ейтишичә, завутта йүз бәргән қанунсиз қилмишларниң һәммиси йошурун әмәс, бәлки очуқ-ашкара елип берилған болуп, һәтта ишчилар қошумчә ишләш илтимасиға қол қоюшқа мәҗбурланған икән.

Хитай сода мунасивәтлиригә вә әмгәк қануниға алақидар бир қанун бәлгиләш керәк

Хитайдин америкиға импорт қилиниватқан мәһсулатларниң бихәтәрлик мәсилиси, сүпәт мәсилиси вә америка ‏- хитай сода алақисида америка тәрәптә көрүлгән нәччә милярд доллар қизил рәқәм америка һөкүмитини интайин җиддийләштүрүватқан тәрәпләрниң бири болсиму, әмма бу нөвәт ашкариланған роджистива дәрихи безәклириниң хитай вә хәлқара әмгәк қанунлириға хилап һалда ишләнгәнлики америка һөкүмити хадимлири арисида хитай сода мунасивәтлиригә вә әмгәк қануниға алақидар бир қанун бәлгиләш идийисини күчәймәктә.

Мушу мунасивәт билән 12 ‏- декабир чаршәнбә күни, америка авам палатасида демократ палата әзаси байрон дорган әпәнди мухбирларни күтивелиш йиғин ечип, юқирида тилға елинған доклатни тонуштурди вә бир қисим авам палата әзалири билән бирликтә ишчилар експилататсийә қилинидиған завутлар һәққидә бир қанун лайиһисини оттуриға қойғанлиқини һәмдә мәзкур қанун лайиһиси мақулланса, америка федерал сода комитетиға әмгәк қанунини дәпсәндә қилидиған ишларни тәкшүрүш вә тәкшүрүш ишлирини мәбләғ билән тәминләш һоқуқи берилидиғанлиқини билдүрди.

" Ишчиларни експилататсийә қилидиған завутларда ишләнгән мәһсулатларниң америкиға киришигә йол қоюш адаләтсизлик "

Мухбирларни күтивелиш йиғинда дорган әпәнди " вал март сизгә хитайдин елип кәлгән роджистива" намлиқ доклатни тонуштуруп, ишчиларниң хитай әмгәк қанунида бәлгиләнгән әң төвән иш һәққиниң йеримичилик һәқ алидиғанлиқини, һәтта өсмүрләрниңму саәтләп начар әмгәк муһитида ишқа селинғанлиқини, шундақ муһитта ишләнгән малларниң әрзан баһада америка базарлириға селиниши америка сода саһәсини зиянға учритипла қалмастин, бәлки бир адаләт мәсилиси икәнликини оттуриға қоюп мундақ деди; " биз бир дөләт болуш сүпитимиз билән буниңға қарита чоқум һәрикәт қоллинишимиз керәк. Чүнки, биринчидин ишчилар експилататсийә қилинидиған завутларда ишләнгән мәһсулатларниң америкиға киришигә йол қоюш бу бир адаләтсизлик. Иккинчидин буни һәргизму бир адил риқабәт дәп ейтқили болмайду."

Униң билдүрүшичә йәнә, хитай вә башқа америкиға санаәт мәһсулатлири експорт қилидиған дөләтләр вә шу дөләтләр билән мунасивәт елип баридиған ширкәтләрниң америка әмгәк қануни вә үчинчи тәрәпниң әмгәк қануниға һөрмәт қилишини илгири сүрүш вә әмгәкчиләрниң изчил експилататсийә қилинишиниң алдини елиш үчүн, мушу һәқтә бир қанун лайиһиси мақуллиниш зөрүр болуп, бәлким 2008 - йили шундақ бир қанун мәйданға келиши мумкин икән. (Җүмә)