Yawropa bilen xitay otturisidiki soda munasiwitide sürkilishler kücheymekte

• Ixtiyari muxbirimiz yalqunning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yéngi yilning yétip kélishi bilen xitay yawropa soda munasiwetlirining aldimizdiki yillarda qandaq bolidighanliqi heqqide axbarat wasitilirida her xil perezler ilan qilinmaqta. Analizchilar ötkenki ikki yil ichide yawropa döletliride yüz bergen bezi ishlar bilen soda saheside peyda bolghan sürkilishlerni nezerge élip, yawropada xitay sodigerlirige we xitay malilirigha qarshi bir kaypiyatning bash kötüriwatqanliqini we yawropa ittipaqiningmu xitay mallirigha qarita téximu qattiq cheklesh tedbirlirini éliwatqanliqini bildürmekte.

Yawropada xitay mallirigha bolghan naraziliq kücheymekte

Gerche xitay hökümiti yawropa ittipaqi bilen bolghan soda munasiwitide yawropaning eng chong soda shériki bolghan amérikidin éship kitishke tirishiwatqan bolsimu yawropa ittipaqining xitay mallirigha qaratqan qattiq meydani xitay sodigerlirining yawropa bazarlirida qudiret tépishigha chek quyupla qalmay, belki yawropaliqlarningmu xitay malliri bolghan naraziliq keypiyatini ekis ettürgen. 2005- Yildiki yawropa ittipaqi bilen xitay otturisida élip bérilghan, xitayning ilme toqulma mallirining yawropa bazarlirida tökme qilinip sétilishigha qarshi uzun'gha suzulghan talash tartishi we 2006-yildiki yawropa ittipaqining xitayning ayaqlirigha qoyghan jazalash xarektérlik 19. 4% Tamozhna béji buning tipik misalliri bolalaydiken.

Yawropaliq iqtisadshunaslarning intérnétta ilan qilghan maqaliliridin melum bolushche, yawropa ittipaqi bilen xitay otturisida yüz bergen ayaq mehsulatliridiki toqunushi yawropa bilen xitayning otturisida yüz bergen ilmi toqulma mehsulatliri toqunushtin kéyinki yene bir chong toqunush bolup, yawropa bilen xitayning otturisidiki toqunushni téximu chongaytiwetken.

Xitay mehsulatliri yawropa döletlirining ishlepchiqirish we sodisigha nahayti chong bésim élip keldi

Shwéd tilidiki intérnét tor betliride analizchilar köz qarshlirini mundaq ipadiligen: "xitay mehsulatliri yawropa ittipaqidiki döletlerning ishlepchiqirish we sodisigha nahayti chong bésim élip keldi. Yawropa ittipaqidiki döletler xitayning qaysi xildiki mehsulatlirining zerbisige uchurghan bolsa shu xildiki soda we ishlep chiqirish tüzülmisini tengsheshke mejbur boliwatidu, bu yawropaliqlarda omumi yüzlük bir xil xatirjemsizlik keypiyatining peyda bolishigha sewep bolmaqta. Bolupmu yawropa döletlirinng xitay bilen bolghan soda munasiwitidiki qizil reqemning üzlüksiz atip bérishi yawropaliqlaning xitaygha bolghan naraziliqini qozghawatidu. Shunga yawropa ittipaqi xitay mehsulatlirining tökme qilinip sétilishigha qarshi qanunlarni we qoghdinish charilirini tüziwatidu. Xitay bilen yawropa ittipaqidiki döletlerning talash tartishi peqet ilmi toqulma we ayaq mehsulatliri ottursidila bolup qalmay yene mashina zapchasliri, renglik téléwizor, qulpinek qatarliq nurghun mehsulatlar arisidimu bar. Yawropa ittipaqi bular üstidinmu izchil eriz suniwatidu".

Yawropa ittipaqi statistka idarisining 12-ayning 18-küni ilan qilghan doklatida yawropaning xitay bilen bolghan soda munasiwitidiki qizil reqimi ötken yilgha qarighanda 19% artqan bolsa, xitayning yawropagha qilghan ékisport mehsulartliri 20% éship amérikining yawropagha qilghan éshportidin éship ketken. Shunga yawropa ittipaqi xitaygha qarita ötken yilning kéyiki peslidin bashlap bir qisim halqiliq siyasetlerni tüzüshke bashlighan. Mulahizichilerning büldürishiche, bu yawropa ittipaqining xitaygha qaratqan siyasitidiki bir burulush bolup, yawropaning xitaygha qaratqan siyasetlirining qattiqlishishgha qarap yüzliniwatqanliqidin dérek béridiken. Yawropa ittipaq bu siyasetliride xitayning bazarlini téximu quyuwétishini, natoghra riqabetni toxtitishini, xitay hökümitining ékisport mehsulatlirigha béridighan qushumche yardimini emeldin qaldurishini telep qilghan.

Xitay bilen yawropa otturisidiki soda sürkilishi téximu bir pelle kötirilishi mumkin

Xitay tilidiki tor betliridimu xitay bilen yawropaning soda munasiwitidiki sürkilishlergimu keng orun bérilgen bolup, maqalilarda xitay mutexesislerning söliridin neqiller élin'ghan. Xitay mutexesisliri omomi köz qarishi mundaq bolghan: 2007-yili xitay bilen yawropa otturisidiki soda toqunushi téximu küchlük ewjige chiqishi mumkin.

Xitay soda tetqiqat instituti yawropa ishxanisining bashliqi li gang ependi mundaq dep qarighan: 2005-yildiki ilmi toqulma toqunushi we 2006-yildiki ayaq mehsulatliri toqunushi bizge qattiq bir signal berdi. Erzan emgek küchi jehettiki ewzelliktin paydilinip élip bérilghan éksport emdi yawropa bazarlirida uzun payda yartalmaydu. Yawropa ittipaqining yéngidin chiqarghan höjjitidin qarighanda xitay bilen yawropa otturisidiki soda sürkülishi 2007-yili téximu bir pelle kötirilishi mumkin".

Xitay mutexessisliri: hazir yawropada xitaygha qarshi keypiyat éqimi peyda bolmaqta

Bezi xitay analizchiliri soda jehettiki bu sürkülishni hetta siyasi jehettinmu tehlil qilip, yawropada hazir xitaygha qarshi keypiyat éqimining peyda boliwatqanliqini yazghan. Xitay xewerliri dégen bir tor bétide ilan qilghan xewer analizida gérmaniye we fransiye metbu'atlirida ilan qilin'ghan uchurlarni neqil qilip özlirining bu köz qarashlirini ispatlashqa tirishqan. Xewerde mundaq déyilidu: "yéqinda gérmaniyining yette shehride munasiwetlik orunlar birliship gérmaniyide tijaret pa'aliyiti bilen shughulliniwatqan qiriq nechche xitay shirkiti üstidin tuyuqsiz tekshürüsh élip bardi. Saqchilar barliq kishilerning dukan, ishxana we turalghulirini tepsili tekshürdi hetta bezi gumanliq dep qarighan kishilerni saqchixanilargha élip kétip soraq qildi. Buning heqqi ehwalini héchkim bilmeydu. Lékin bu yawropada yashawatqan xitaylargha qarita yawropaliqlarda xitayni kemsitish idiyisi mewjutmu dégen bir mesilini otturgha chiqirip berdi".

Bu mesilige qarita xitay analizchiliri mundaq dep qarighan: "2005-yili fransiyide yüz bergen weqedimu fransiyide tijaret qiliwatqan xitay shirketlirining 6 mal ambiri köydürüwétilgen. Köydürüwétilgen bu ambarlar üstidin fransiye saqchiliri tekshürüsh élip bérip, bashqilarning qesten ot quyush weqesi sadir qilghanliqini deliligen. Bundaq mesililer ispaniyedimu, rosiyedimu nurghun qétim tekrarlandi. Dimek bu mesili'erdin shuni körüwélishqa boliduki yawropada xitayni kemsitish idiyisi mewjut".

Xitay analizchiliri xitay sodigerlirining yawropa bazarlirida dush kelgen bu mesilirini xitay mallirining süpetsiz, nachar bolishi we tijaret usulining natoghra bolushi keltürüp chiqarghan. Xitay sodigerliri bilen yawropaliqlar otturisidiki bu sürkilishi 2007-yili téximu küchlük bolushi mumkin dep qarimaqta. (Yalqun)