2008- Yilliq olimpikke bir yil qalghanda, dunyaning herqaysi jaylirida xitaygha qarishi narazliq heriketliri köpeymekte

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

8- Awghust charshenbe küni, xitay hökümiti tyen'enmén meydanida béyjing olimpikige bir yil qalghan peytte tetür sanash we tebriklesh pa'aliyiti élip bardi. Melum bolushiche tebriklesh pa'aliyitige 10 ming etrapida adem yighilghan bolup, xitay rehberliri we xelq'ara olimpik komitéti emeldarlirimu tebriklesh pa'aliyitige qatnashqan.

Jakus rojji: "muhit bulghinishi tüpeyli olimpik musabiqisi bezi türlirining kéchiktürülshi mumkin"

Muhiti bulghan'ghan tumanliq béyjing. Haze cloaks the skyline in central Beijing, 03 July 2007 / AFP PHOTO/TEH ENG KOON

Emma seyshenbe küni, xitayda ziyarette boluwatqan xelq'ara olimpik komitétining prézidénti jakus rojji, gerche xitayning olimpik teyyarliqning ijabiy tereplirini mu'eyyenleshtürgen bolsimu, xitaydiki muhit bulghinishi tüpeyli olimpik musabiqisi bezi türlirining kéchiktürülshi mumkin ikenliki, hawa süpitining sahibxan dölet we tenheriketchiler üchün bir bash qétimchiliq mesilisi ikenlikini ret qilghinini bolmaydighanliqini körsetken we": qisqa muddetlik musabiqilerni élip bérishta chataq yoq. Emma waqit kétidighan musabiqiler yeni wélisipit musabiqisi qatarliqlar kéchiktürülidighan musabiqe türige kiridu" dégen.

B b s ning 8- awghusttiki melumatida körsitilishiche, awstraliye olimpik komitéti prézidénti, awstraliye tenheriketchilirining nepes yolliri késellikige giriptar bolup qélishtin saqlinish üchün béyjinggha musabiqe bashlanmighuche yétip barmaydighanliqini bildürgen.

Amérika awam palata ezaliri olimpikini bayqut qilish heqqide qarar lahiyisi sundi

Wehalenki, xitay béyjing olimpikide bir yil qalghan künni daghdughiliq ötküzüp dunyagha özining teyyar ikenlikini körsitishke aldirawatqan künlerning aldi keynide, xitay ichi we sirtida xitaygha qarishi herxil naraziliq pa'aliyetliri barghanche awup kétishke bashlighan idi.

Amérika awam palata ezaliridin teshkil tapqan 8 kishi qarar layihisi teyyarlap, amérika prézidénti bushni, eger xitay hökümiti kishilik hoquqni yaxshilashta konkrétni heriket qollanmisa, darfurda qirghinchiliq ilip bériwatqan sudan birma we chawshyen hökümetlirini qollashni toxtatmisa, 2008- yilliq béyjing olimpikini bayqut qilishni oyliship körüshke, chaqirghan.

Mezkur qaral lahiyisini teyyarlighuchilar arisida, bashtin ayaq xitayni eyiblep kéliwatqan amérika awam palatasi ezasi kaliforniye wekili dana robakkir qatarlar bar.

Xelq'ara kechürüm teshkilati béyjing olimpikige qarishi naraziliq namayishi élip bardi

Ch m t ning bash sekritari robért ménard (ongdin ikkinchi), 2007 - yili 6 - awghustta, béyjingdiki namayishta sözde. General secretary of Reporters Without Borders Robert Menard (2nd R) speaks as he and three colleagues hold a demonstration across the street across from the Beijing Olympic organising committee's headquarters in Beijing, 06 August 2007. AFP PHOTO/Peter PARKS

2008- Yilliq béyjing olimpikide bir yil qalghan küni, xelq'ara kechürüm teshkilatining teshkillishi bilen dunyaning herqaysi jayliridiki kishilik hoquq teshkilatliri, charshenbe küni kechqurun amérika paytexti washin'gton'gha jaylashqan xitay elchixanisi aldida naraziliqi namayishi élip bardi.

Bu namayish heqqide, dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétning re'isi alim séytof bu qétimliq namayishning olimpik munasiwiti bilen xitaygha qarshi élip bérilghan kölimi bir qeder chong namayish ikenlikini bildürdi.

Xitay ichidiki öktichiler hökümetke ochuq xet yollighan

Fransiye agéntliqining 7- awghust béyjingdin bergen xewiride ashkarilinishiche, xitaydiki bir guruppa kishilik hoquq himatchisi xitay hökümitige imzaliq ochuq xet yollap, xitay hökümitini olimpik rohigha sherep keltürüp, xitay puqraliri hazirghiche érishelmigen kishilik hoquqni bérishke chaqiridu.

Melum bolushiche, ochuq xetke,, yazghuchilar, qarshi pikirde bolghuchilar, adwokat, we alimlardin terkip tapqan 37 kishi qol qoyghan bolup ular hökümettin siyasiy jinayetchilerni qoyuwétishke, chet'elde pa'aliyet élip bériwatqan öktichilerning qashtéshigha yol bérishke, qistighan.

Baw tong : olimpikning sho'ari "bir dunya, bir ghaye choqum xitay xelqning hoquqinimu eks ettürüshi kérek"

Ochuq xette: " kishiler kemsitilish otida köyüwatqan, siyasiy we diniy ziyankeshlikke uchrawatqan, erkinliki boghuluwatqan dunya؛ bir pütün dunya bolalamdu?" déyilgen. Ochuq xetke imza qoyghuchilardin biri, eslide xitay merkiziy komitétining sabiq bash sékrétari jaw ziyangning yardemchisi bolghan baw tong bolup, u: "kishilik hoquq mesilisi xitay duch kéliwatqan eng muhim mesile. Olimpikning sho'ari 'bir dunya, bir ghaye' choqum xitay xelqning hoquqinimu eks ettürüshi kérek" dédi.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit, xitayda puqralarning kishilik hoquqi depsende qilinishi barghanche éghirlishiwatqan shara'itta xitayda olimpik ötküzüshning olimpik rohigha xilap ikenlikini körsetti.

Uningdin bashqa, seyshenbe küni 7- awghust küni muxbirlarni qoghdash komitéti we kishilik hoquq közetchi teshkilati ayrim-ayrim doklat élan qilip, xitayda nurghun muxbirlarning türmide kétiwatqanliqini pash qilghan we xitaydin axbarat erkinlikni qoyuwétishke chirqirighan.

Shuninggha yandashqan halda 6 neper chet'ellik pa'aliyetchi, "tibetke erkinlik" sho'ari bésilghan lozunkini seddichin sépilgha qadighan idi. (Jüme)