Xelq'ara kechürüm teshkilati béyjing olimpikige qarshi naraziliq namayishi élip bardi


2007.08.09

AmmaOlyTKu-Rabiye-200.jpg
Xeliqara kechurum teshkilatining wekili t. Kumar ependim we rabiye xanim, namayishchilar bilen birge. photo by RFA/ Erkin & Jume

2007‏ - Yili 8- ayning 8- küni, chüshtin kiyin, xelq'ara kechürüm teshkilatining teshkillishi astida xitayda ötküzülidighan 2008- yilliq béyjing olimpikige bir yil qalghan küni, xitaygha qarshi naraziliq namayish élip bérildi.

Namayishqa, amérika Uyghur birleshmisi , dunya tibet herikiti teshkilati, falun'gung teshkilati qatarliq teshkilatlar qatnashqan bolup, Uyghur , tibet, xitay démokratlar we amérikiliqlardin terkip tapqan 100 din artuq amma xitay elchixanisi aldida naraziliq shu'arlirini towlashti.

Namayishchilar: " kishilik hoquq depsendichiliki yoqalsun"

Namayishchilar qollirida " xelq'ara olimpik komitéti we xitay hökümiti sot qilinidu " , " kishilik hoquq depsendichiliki olimpiktin burun toxtitilsun! " , " minglighan ademler étilip ketti, olimpik qimmet qarishi mushundaq bolamdu?! " , " türmide qiyin-qistaqqa élish, mejburiy bala aldurush, diniy erkinlikni boghush we medeniyet qirghinchiliqi toxtitilsun! " dégen sho'arlar bésilghan xelq'ara kechürüm teshkilatining belgisi chüshürülgen pilakatlarni kötürüshüp, amérika paytexti washin'gton'gha jaylashqan xitay elchixanisi aldidiki aylanmida namayish élip bardi.

Namayishchilar: "xitay, xitay, kishilik hoquqni ber," , " kishilik hoquq depsendichiliki yoqalsun" , " Uyghurlargha démokratiye" , " Uyghurlargha erkinlik" , " tibetlerge erkinlik" , " xitaydiki xelqlerge erkinlik" dégen'ge oxshash sho'arlarni towlashti. Xitay elchixana derwazisi him étilgen bolup, xitay elchixana xadimliri dérizilerdin anda- sanda marap qariship qoyushti.

Bu qétimliq namayishning asasliq meqsitining xitaygha bir küchlük bayanat yetküzüsh ikenlikini bildürgen,, xelq'ara kechürüm teshkilati asiya bölümining diréktori t. Kumar ependi: " ular kishilik hoquqni hörmet qilishi, olimpiktin burun kishilik hoquqini yaxshilashta ijabiy qedemlerni élishi kérek" dédi we bu qétimliq namayishning bir qeder zor kölemlik ikenlikni, bundin kéyinmu yene bir nechche merte bu xildiki pa'aliyetlerni élip baridighanliqini bildürdi.

Rabiye qadir xanim : naraziliq pa'aliyetlirimizni hetta béyjing olimpikige bir kün qalghiche dawamlashturimiz

RabiyeOlyCh-200.jpg
Rabiye xanim muxbirning su'aligha jawap bermekte. photo by RFA/ Erkin & Jume

Dunya Uyghur qurultiyi re'isi, Uyghur siyasiy pa'aliyetchisi, rabiye qadir xanim bu qétimliq namayishning pütün dunyadiki kishilik hoquq üchün küresh qiliwatqan teshkilatlarning ortaq naraziliqini bildüridighan bir namayish ikenlikni körsetti.

Rabiye qadir xanim yene, Uyghur kishilik hoquq teshkilatining 2008- yilliq olimpik munasiwiti bilen xitayda yüz bériwatqan herxil ézilish, kishilik hoquq depsendichiliki we bashqa natoghra qilmishlarni pash qilidighan bir tor békiti achqanliqini, yéqin kelgüside béyjing olimpikige qarshi piyade méngish pa'aliyiti ötküzidighanliqini bildürdi we öz naraziliq pa'aliyetlirini hetta béyjing olimpikige bir kün qalghiche dawamlashturidighanliqini ipadilidi.

Namayishchi ammining hemmisi dégüdek bir xil meqsette bir yerge jem boldi

Ziyaritimizni qobul qilghan namayishchi ammining hemmisi dégüdek bir xil meqsette, yeni xitayni olimpikke sahibxana bolush hoquqini élishtin ilgiri xelq'ara jem'iyetke bergen wedisini aqlashqa qistash, xitayni öz waqtida xelq'ara jem'iyetke bergen wedisige asasen kishilik hoquq depsendichilikini ayaghlashturushqa chaqiriq qilish üchün bu yerge jem bolghanliqini bildürüshti. Namayish jeryanida xelq'ara kechürüm teshkilatining bir neper xadimi: "bizning bu yerge kélishimizning meqsiti: xitayni öz waqtida bergen wedilirige wapa qilishqa, hemde xitayda yüz bériwatqan kishilik hoquq depsendichiliklirini ayaghlashturushqa qistash" dédi. Hazir amérikida yashawatqan Uyghur namayishchilarmu bu namayish heqqidiki köz qarashlirini we bu yerge kélish meqsetlirini oxshimighan rewishte ipadileshti.

Uningdin bashqa yene, namayishqa qatnashqan bir Uyghur ziyaliy, nawada 2008- yilliq béyjing olimpiki xelq'ara jem'iyetning bésimigha qarimay échilip qalsa, Uyghurlargha , xelq'ara jem'iyetke selbiy tesir we oxshimaydighan yaman aqiwetlerni élip kélidighanliqini bildürdi.

T. Kumar xitay , "emdi öz sözliringning étibari üchün lewzingde turghin"

OlyTKu-200.jpg
Xeliqara kechurum teshkilatining wekili t. Kumar ependim sözde. photo by RFA/ Erkin & Jume

Namayish jeryanida sözge chiqqan xelq'ara kechürüm teshkilati asiya-tinch okyan bölümning diréktori t. Kumar, xitay bashliqlirining 2001- yili olimpik sahibxanliqini talishish jeryanida kishilik hoquqning négizlik mesile ikenlikini ten alghanliqini we kishilik hoquqni yaxshilaymiz dep yénish-yénishlap wede bergenlikini eskertip: " shunga biz bügün bu yerge yighilip, xitayni xelq'ara jem'iyetke bergen wedisini aqlashqa qistighili kelduq. Xitay mana sen olimpikke sahibxan bolush hoquqini alding. Emdi öz sözliringning étibari üchün lewzingde turghin" dédi we xitayda hazir kishilik hoquqning éghir depsende qiliniwatqanliqini, xitayda 250 mingdin artuq ademning sotning hökümisiz türmide tutup turuluwatqanliqini, xitayning ölüm jazasini dunya buyiche eng köp yürgüzidighan dölet ikenlikini eskertip ötti.

U yene, eger xitay oz wediside turmisa, öz sözlirige hörmet körsetmise, kelgüside héchkimning xitayning gépini étibargha almaydighanliqini bildürdi hem xelq'ara olimpik komitétidin hem kishilik hoquqqa kelgende jim boluwalghan xelq'ara jem'iyettin bek ümidsizlen'genlikini otturigha qoydi we: "bügün xelq'ara olimpik komitétigha , xitay rehberlirige so'al qoyuldi, her ikkilisining inawetlirige so'al qoyuldi, shunga biz bu yerge yighilip dunyagha bu ikki guruppa ademlerdin pexes bolushni jakarlighili kelduq" dédi.

Soz axirida t. Kumar, rabiye qadir xanimni sözge teklip qildi we rabiye qadir xanim élip bériwatqan kishilik hoquq pa'aliyiti üchün xitayning uning oghullirini görüge alghanliqini , emma haman bir küni ularning erkinlikke chiqidighanliqigha ishenchi kamil ikenlikini bildürdi we mundaq dédi: "shuninggha ishenchim kamilki , haman bir küni rabiye qadir öz balilirining erkinlikke érishkenlikini hemde Uyghurlarning adaletke érishkenlikini köridu" dédi.

Rabiye qadir xanim: "olimpik yighinini bayqut qilish xitay xelqige qaritilmighan"

Namayish yighilishida rabiye qadir xanim teklip bilen sözge chiqti we xitayda ötküzülidighan 2008- yilliq olimpik yighinini bayqut qilish idiyisining peqet xitay xelqige qaritilmighanliqini eskertti.

Dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitéti re'isi alim séytof rabiye xanimgha wakaliten uning nutiqini in'glizche oqup ötti. Namayishi yighilishida yene , xelq'ara tibet herikitining pa'aliyet teshkilligüchisi jéykob kolkulérmu sözge chiqti. (Jüme)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.