Xitay muxbirlarning arqa körünüshini tekshürüsh xizmiti élip baridiken

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Béyjing olimpik komitétining xadimliri, 2008 ‏- yilliq olimpik tenterbiye murasimini ziyaret qilishqa iltimas qilghan chet'el muxbirliri üstide tekshürüsh élip bérishtiki meqset, olimpik murasimining bixeter élip bérilishqa kapaletlik qilish üchün, dep tekitlimekte. Béyjing olimpik komitétining layihilesh merkizining mudiri yang mingxuy, seyshenbe küni chet'el metbu'atlirigha : "eger, chet'el muxbirliri, arqa körünüsh tekshürüshidin ötmise, ularning iltimas tertipi toxtap qalidiken, biraq muxbirgha munasiwetlik matériyallar xelq'ara olimpik tenterbiye komitétigha yollinidiken."

Xitay bixeterlik xadimlirining bildürüshiche, muxbirlarni tekshürüsh xizmiti bixeterlikni közde tutush hésablinidiken

Sabiq béyjing sheherlik saqchi idarisining bashliqi yang mingxuy, xitay bixeterlik organlirining, muxbirlargha qarita élip baridighan arqa körünüshni tekshürüsh da'irisige qandaq mezmunlarning kiridighanliqi heqqide söz achmidi, u peqet, xitay da'irilirining, olimpik murasimining bixeterlikige, normal ötküzülüshige tehdit élip kélidighan her qandaq kishining béyjinggha kélishini tosaydighanliqini tekitlidi.

Merkizi fransiyidiki chégrisiz muxbirlar teshkilatining xitay mesilisi buyiche bayanatchisi boséyér ependi sözide mundaq dédi": bu mezkür teshkilat, izchil endishe qilip kéliwatqan ehwal bolup,epsuslinidighan yérimiz, xitay yene bir qétim xata bir qarar chiqardi, ular özlirining ilgiri “ Muxbirlarning erkin ziyaret qilishigha yol qoyimiz ” dégen wediside turmidi, bu bizni qattiq endishige salmaqta."

Béyjing olimpik komtéti xadimining tekitlishiche, yéqindin buyan ötküzülgen olimpik murasimlirida, sahibxan döletlerning hemmisi metbu'at muxbirliri üstidin arqa körünüsh tekshürüshi élip barghan, shunga béyjingning bu herikitige ejeblinish hajetsiz iken.

Biraq, boséyér ependining qarishiche, xitayning démokrat bir dölet emesliki, bolupmu xitayning dawamliq her xil charilerni ishqa sélip, hökümetni tenqidleydighan muxbirlarning pa'aliyetlirige tosqunluq körsitishi, nöwette chégrisiz muxbirlar teshkilatila emes, belki bashqa xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirimu endishe qiliwatqan mesile iken.

Chégrisiz muxbirlar teshkilatining qarishi xitay bixeterlik xadimlirining qarishigha oxshimaydu

" Misal qilip körsetsek, gritsiye bir démokratik dölet, gritsiye héchqachan siyasiy seweb tüpeyli muxbirlarning erkinlikige tosqunluq yetküzmeydu. Xitay bolsa démokratik dölet emes, xitay chet'el muxbirlirining sayahet qilishigha, ziyaret xatirisi qaldurushigha ruxset qilmaydu, shunga bu tamamen bir - birige oxshimaydu."

Uning éytishiche, gerche béyjing da'iriliri, axirqi hoquq xelq'ara olimpik komitétigha tewe dep bildürgen bolsimu, emma xelq'ara olimpik komitétining, béyjingning qarshiliq körsitishidin mustesna halda öz aldigha musteqil halda qarar chiqiralishi hazirqi eng muhim mesile hésablinidiken.

" Hazir barghanséri éniq bolmay kéliwatqini, xelq'ara olimpik komitétining zadi kim terepte turush mesilisi, yeni xitay hökümiti tereptimu ? yaki axbarat erkinliki tereptimu? ular bu toghruluq özlirining iniq meydanini bildürgini yoq, men bu jehette elwette xelq'ara olimpik komitétining axbarat erkinlikini yaqlishini ümid qilimen, lékin men ular choqum shundaq qilidu dep késip éytalmaymen."

Mölcherleshlerge qarighanda, 2008 ‏- yilliq béyjing olimpik murasimi mezgilide, 28 ming chet'ellik muxbir xitaygha kiridiken, buning ichide hazir texminen 12 ming muxbir olimpik meydanigha kirip ziyaret qilish kinishkisige iltimas sun'ghan. Chet'el metbu'atlirining bildürüshiche, xitay da'iriliri chet'el muxbirlirini tizimlash sanliq melumat ambiri tesis qilghan, ular muxbirlarni " dostane bolmighan muxbirlar " we " dostane muxbirlar " dep ikki guruppigha ayrighan. Biraq xitay tashqi ishlar ministirliqining xadimliri bu heqtiki qarashlarni inkar qilghan.

Közetküchilerning qarishiche, xitay da'iriliri muxbirlarning ziyaret qilish erkinlikini olimpik ötküzülüwatqan mezgildimu chekleydiken

Amérikida yashawatqan yazghuchi, jang tenliyangning bildürüshiche, xitay özliri yaxshi körmigen chet'el muxbirlirigha chégradin kirish wizisi béjirip bermeydiken, bundaq ishlar ilgiri köp qétim yüz bergen bolup, bu xitayning muxbirlar ikkige ayrip tizimlash élip barghanliqini ispatlap béreleydiken.

" Eger men xata este tutmighan bolsam, ilgiri xitay da'iriliri erkin asiya radi'osi muxbirlirining xitaygha bérip ziyaret qilishini ret qilghan idi, shunga men oylaymen, eger ular konkrétni bir tizimlash élip barmighan bolsa, ular zadi kimni ret qilip, kimni ret qilmasliqta qéyinchiliqqa uchraydu. Chünki qarar chiqirish üchün bir asas kérekte."

Jang tenliyangning éytishiche, 2008 ‏- yilliq olimpik murasimining sahibxanliqini qolgha keltürüshtin burun, xitay hökümet xadimliri muxbirlargha erkin ziyaret qilish hoquqi béridighanliqi heqqide jar sélip kelgen. Bu yil kirgendin buyanmu xitay chet'el muxbirlirining xitay chégrisi ichide erkin ziyaret élip baralaydighanliqini élan qilghan, biraq, emeliyet ularning bu wedilirining ri'alliq emeslikini ispatlap bermekte. Uning qarishiche, béyjingda olimpik murasimi ötküzülüwatqan mezgildimu, xitayda muxbirlarni ziyaret qilishtin tosash qilmishlirining yüz bérishi turghan gep iken. (Eqide)