Шветсийә ахбаратлиридики олимпик һәққидики муназириләр

• Мухбиримиз ялқунниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Хитайда өткүзүлмәкчи болған 2008 - йиллиқ олимпик мусабиқисини өткүзидиған күниниң йеқинлишишға әгишип шветсийә ахбаратлири вә һәрхил тор бәтлиридә 2008 - йиллиқ олимпикни байқут қилиш керәкму - йоқ дегән темида һәр хил муназириләр болуватиду. Бу муназириләрниң омуми йөлүнүши хитайда өткүзүлмәкчи болған олимпикни байқут қилишни асасий тема қилған болуп, улар мундақ дәп қарайду, гәрчә хитайда иқтисади йүксилиш болуватқан болсиму, бирақ муһит булғиниш, инсан һәқлирини дәпсәндә қилиш күндин ‏ - күнгә еғирлишиватиду.

Хитайдин ибарәт коммунистик партийә контроллиқидики бир диктатор дөләттә олимпик мусабиқисини өткүзүш хәлқаралиқ тәнтәрбийиниң бүйүк шан шәрипигә дағ кәлтүргәнлик,36 - вә 80 ‏ - йили гитлер германийиси вә совет иттипақи олимпик мусабиқисидин пайдилинип, өзини қандақ көз - көз қилған болса, бу қетим хитайниң олимпикни өткүзүшигә қарап туруш охшашла бир диктатурниң өзини көрситишигә йол қойған билән баравәр. Биз хитайниң диктатор икәнликини етирап қилимиз, әмәлийәттә диктатурлуқ болса фашистлиқ демәктур. Хитайда фашистлиққа ятидиған инсанларға наһәқ өлүм җазаси бериш, узун йил түрмиләргә солап қуюш, еғир җисманий әмгәккә селиш, түрмиләрдә уруп - қийнаш, сөз әркинликини боғуш, ахбарат вастилирини қаттиқ чәкләш қатарлиқ җинайәтләр һелиһәм мәвҗут. Биз пәқәт олимпикни байқут қилиш арқилиқла бу хил қилмишларға шерик болуп қелиштин сақлинип қалимиз.

Хитай өзлири дәватқан сотсиялизмдин рошән пәрқлиниду

Муназиригә қатнашқан бири шветсийә учурлири дегән гезитниң тор бетидә елан қилған мақалисидә мундақ дәп язиду:хитай олимпиктин пайдилинип дуняға башчи болуш чүшини көрүватиду, биз олимпикни байқут қилиш арқилиқ хитайға буниң реаллиққа айлинишиниң қанчилик қийин икәнликидин сегинал берип қуйишимиз керәк ". Муназиригә қатнашқан бир аял бир мундақ дәп язиду " кишиләр хитайдики олимпик мусабиқисини көрүшни ойлайду, мән хитайға берип әмәс,бәлки телевизорда көрүшниму өзүмгә рава көрмәймән, чүнки хитайдики муһитниң булғиниши, кичик һайванларниң рәһимсизләрчә өлтүрүлүши, балилар вә аялларниң хорлиниши вә уларниң район атлап сетилиши адәмни толиму биарам қилиду. У йәнә мундақ дәп язиду " шветсийә сотсиялизм дәп атиливатқан хитайдинму бәкрәк сотсиялизм түзүмидә,бирақ шиветсийәдә хитайда йүз бириватқан ишларниң һечқайсиси мәвҗут әмәс, әң аддийси өзини сотсиялизм дәп атаватқан хитайда балиларниң оқуш һәққиму һәқсиз әмәс, башланғучниң юқири йиллиқидики бир оқуғучиниң йиллиқ оқуш һәққи 600 крон болса, төвән йиллиқидики бир оқуғучиниң оқуш һәққи 400 крон, әмма хитай нопусиниң асасий салмиқини игиләйдиған бир деһқанниң йиллиқ кирими аран 1500 крон. Әмәлийәттә хитай өзлири дәватқан сотсиялизмдин рошән пәрқлиниду.

68% Шветсийилик : хитай олимпикни өткүзүш һоқуқиға игә әмәс

Шветсийә ахбаратлирида бу хил муназириләрдин сирт йәнә бир қанчә тор бәтлиридә хитайдики олимпикни байқут қилиш керәкму ‏ - йоқ дегән темида кишиләрниң райини синаш елип барған. Буларниң ичидә "шветсийә учурлири", шветсийә күндүзи" дегәндәк нопузлуқ гезитләрниң тор бәтлиридә елип берилған кишиләрниң райини синаш нәтиҗиси хитайда өткүзүлмәкчи болған олимпиккә қарита кишиләрниң наразилиқини техиму ениқ ипадилигән.Мәсилән ":шветсийә учурлири "гезитиниң рай синаш паалийитигә һазирғичә 3800 киши қатнашқан болуп "буларниң 68% хитай олимпикни өткүзүш һоқуқиға игиму дегән соалға "яқ" дәп җаваб бәргән." Шветсийә күндүзи"намлиқ гезитниң тор бетидә елип берилған рай синашқа һазирғичә 1700 киши қатнашқан болуп %62 киши "шветсийә хитайдики олимпикни байқут қилиши керәкму" дегән соалға һәә, дәп җаваб бәргән.

Әмма шветсийә олимпик комитети йеқинда бәргән баянатида,шветсийә олимпик комитетиниң хитайдики олимпик мусабиқисини байқут қилиш нийитиниң йоқлуқини билдүргән болуп, шветсийә олимпик комитетиниң башлиқи степан лендебәрий мундақ дәйду " хитайдики муһитниң начарлиқи сәвәбидин бир қисим дөләтләр тәнһәрикәтчилириниң хитайда туридиған күнини азайтиш үчүн амал бар кечикип баридиғанлиқини билдүрүватиду, әмма биз ундақ қилмаймиз. Биз худди бурунқидәкла муһим мусабиқиләр болуштин бир қанчә күн балдур баримиз. Биз олимпиктә яхши нәтиҗә елишқа җиддий тәйярлиқта.

Немә үчүн 36 ‏ - йилдики олимпиктин савақ алмаймиз ?

Стипан линдбәрйниң сөзини тәнқид қилғучи бири гезит йүзидә мақалә елан қилип мундақ дәйду " хитай дунядики өлүм җазасини әң көп иҗра қилидиған дөләт. Хитайда кишиләрниң бихәтәрлики капаләткә игә әмәс, һаят һәр заман тәһдит астида. Әркинликтин сөз ечиш әсла мумкин әмәс. Шундақ туруғлуқ биз немә үчүн 36 ‏ - йилдики олимпиктин савақ алмаймиз ? хәлқара кәчүрүм тәшкилати, инсан һәқлирини көзитиш тәшкилати, хитайдики инсан һәқлири тәшкилати қатарлиқ хәлқаралиқ инсан һәқлири тәшкилатлири һәр даим хитай һәққидә доклатларни елан қиливатиду. Мән шиветсийәдики әрбаплардин йәни, шветсийә тәнтәрбийә министири, лена аделсон, баш вәзир фридерик рейифелт, мәмликәтлик тәнтәрбийә җәмийитиниң башлиқи карин матсон, шветсийә олимпик комитетиниң башлиқи степан лендбәрй қатарлиқлардин шуни соримақчимәнки, улар мушундақ инсан һәқлири доклатлирини оқумдиғанду ? мән уларниңму олимпикни байқут қилиш тәрәпдари болушини арзу қилимән. (ялқун)