Pakistanning guwadar portida échilish murasimi ötküzüldi

• Muxbirimiz qanatning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Guwadar porti pakistanning gherbiy jenubiy qirghiqigha, pars qoltughini umman qoltughigha tutushturidighan istratégiyilik ehmiyetke ige hörmüz bughuzigha yéqin bir rayon'gha jaylashqan. Bu port pakistan, afghanistan hemde ottura asiya we ottura sherq soda we tijaret yoli üstide.

Siyasiy mulahizichilerning éytishiche, xitay hökümiti hazirghiche guwadar portini yasap chiqish üchün 248 milyon dollar meblegh salghan bolup, bu portning xizmetke échilghanliqi, xitay bilen pars qoltughi rayonidiki döletler otturisidiki tijaretning küchiyishige alahide hesse qoshidiken.

Xitay da'irilirining meblegh sélishtiki gherizi

Analizchilarning bildürüshiche, xitay hökümiti bir qanche sewebtin guwadar portining yasilishigha alahide ehmiyet bergen. Aldi bilen, béyjing hökümiti bu portni xitayni déngiz yoli arqiliqla emes, kelgüside tash yol we tömür yoli arqiliq ottura sherq rayonigha tutashturidighan bir körük dep qaraydiken. Ularning éytishiche, sherqtiki qeshqerghe eng yéqin port, qeshqerdin 3500 kilométir uzaqta jaylashqanliqi üchün béyjing hökümiti qeshqerge 1500 kélomitir musapida bolghan guwadar portining bolupmu Uyghur élini déngizgha tutashturidighan bir port bolushini xalaydiken. Bu Uyghur élidin chiqidighan tawarlarni dunya bazarlirigha éksport qilishini nahayitimu asanlashturidiken.

Xewerlerge qarighanda, énérgiyige bolghan éhtiyaji künséri köpiyiwatqan xitay hökümiti, ottura asiya rayonidiki énérgiye menbelirige küz tikken bolup, pakistannimu kelgüside xitay üchün néfit we teb'iy gaz menbesi dep qarashqa bashlighan. Béyjing hökümiti ottura asiyadin guwadar portigha tutushidighan eng az dégende besh néfit we teb'iy gaz turubisi yasashni pilanlawatqan bolup, bu portni shundaqla iran we afriqadin import qilinidighan néfitni xitaygha yütkesh merkizi qilip ishlitishni xalaydiken.

Analizchilarning qarashliri

Pakistanliq siyasiy analizchi, séd fezl heyderning asiya waqti gézitide élan qilghan maqaliside bildürüshiche, guwadar porti istratégiyilik orni sewebidin xitayning énérgiye bixeterliki mesiliside halqiliq rol oynaydiken hemde ottura asiya, iran we qatardin bashlinidighan pütün teb'iy gaz turubilirining axirqi békiti hésablinidiken. Xewerlerge qarighanda pakistan we xitay, se'udi erebistanning néfitini import qilish üchün guwadardin Uyghur élining chégrisighiche sozulidighan bir néfit turubisi yasashni pilanlimaqta shundaqla xitay hökümiti guwadarda yéqinida bir néfit ishlepchiqirish karxanisi qurush toghrisida pakistan hökümiti bilen söhbetke bashlighan.

Lékin pakistanda nurghun kishiler bolupmu belochistan ölkisge jaylashqan guwadra rayonidiki yerlik xelq, xitay hökümitining guwadar portini tereqqi qildurush we kéngeytish ishlirigha köp arilishigha qarshi chiqmaqta. Guwadardiki yerlik xelqining bu heqtiki naraziliqi nahayiti küchlük bolup, ular bu naraziliqini ötmüshte guwadar portida ishlewatqan xitay ishchilarni öltürüsh arqiliq qanliq usulda ipadiligen.

Ularning qarishiche, guwadar melum bir dölet öz siyasiy we iqtisadiy meqsetlirige yitish üchün ishlitidighan bir port emes, terepizh bir port bolushi kérek hemde pakistan hökümiti guwadarni pütün döletlerge ochuq bir port dep élan qilishi kérek.

Yerlik xelqining mushu naraziliq sewebidin, pakistan hökümiti guwadar portining échilish murasimi jeryanida birer weqe yüz bérip qilishining aldini élish üchün rayonda qattiq bixeterlik tedbirliri alghan. (Qanat)